ZAMİRLER ( ADILLAR)

İsimlerin yerine kullanılan sözcüklere zamir denir. Bütün zamirler sıfatlardan farklı olarak isim çekim eki alabilir. Örneğin “Ahmet, babasına söyledi.” cümlesinde isimlerin yerine zamir kullanalım: “O, ona söyledi.” görüldüğü gibi “Ahmet” isminin yerini “o” zamiri, “babasına” isminin yerini de “ona” zamiri aldı. Böylece isimlerin yerini tutmuş oldu.

 A)Kişi (Şahıs) Zamirleri:

Sadece insan isimlerinin yerini alan zamirlerdir. Kişi zamirleri şunlardır: Ben, sen, o; biz, siz, onlar.

• Görüyorum beni okşayan gözlerindeki geceyi.
• Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
• Bana kucaklarında seni getiriyorlar;
• Ben de sonra o seni getiriyorum sana.”
• Mavi denizlerin ötesinde bulacağım seni .
• Bizim buralarda her yıldız kaydığında biri ölür.
• Sizler bu ülkenin geleceğisiniz.
• Ben senin en çok bana yansımanı sevdim.
• Biz her gece uğultularını dinlerdik rüzgarların.
• Güneş,sadece onun gözlerinde doğardı.
• Onun yüreğinde sevgi çiçekleri açardı.
• O, bu davaya yüreğini koymuştu.
• Zor durumda kaldığında onlar yardım ediyordu.

UYARI: “O” ve “onlar” zamirleri bir insanı anlatıyorsa kişi zamiri, insan dışındaki bir varlığı anlatıyorsa işaret zamiri olur.

• Onu çöpe atan ondan başkası olamaz. (“Onu” sözcüğü işaret zamiri, “ondan” sözcüğü kişi zamiridir.)
• Onu bu yörede sadece onlar dokur. (“Onu” sözcüğü işaret zamiri, “onlar” sözcüğü kişi zamiridir.)

NOT: Şahıs zamirleri ile isim tamlaması kurulabilir. Bu durumda şahıs zamiri sadece tamlayan olabilir.

• Benim denizlerim senin gözlerindir.
• Akşamı seyredeyim senin bakışlarında.
• Bizim atalarımız bu topraklarda bir tarih yazdı.

UYARI: Şahıs zamirleri kesinlikle iyelik eki almaz.

Dönüşlülük Zamiri: “Kendi” zamiridir. Bu zamir, cümlede asıl şahıs zamirinin yerine kullanıldığı gibi, yerine kullanıldığı şahıs zamiriyle de yan yana olabilir.

Bu durumda anlatım pekiştirilmiş olur.

• Bu evi ben temizledim.
• Bu evi kendim temizledim.
• Bu evi ben kendim temizledim.(pekiştirilmiş)
• Yol aldım sevdalarda kendimi bulmak için.
• Kendini bir de arkadaşının yerine koy.
• Şu dünyada ne yaparsak kendimize yaparız.
• Beni çağırmadınız, kalkıp ben kendim geldim.

B) İşaret (Gösterme) Zamirleri:

İsimlerin yerini işaret yoluyla alan zamirlerdir. İşaret zamirleri şunlardır:

Bu, şu, o;bunlar, şunlar, onlar; öteki, beriki, şöyle;böyleleri, öylesi.

• O, bu yörenin en meşhur yemeğidir.
• Duvardaki yazıları bu yazdı.
• Bu, bir büyük şanlı mazinin hatırasıdır.
• Bunlar her sabah aynı otobüse binerler.
• Ötekini bilmiyorum ama beriki işin farkında değil.
• Şunları kimsenin görmeyeceği bir yere koy.

NOT: “Böylesi-böyleleri”, “şöylesi-şöyleleri” biçimindeki zamirlere “tarz anlamlı zamirler” de denir.

• Böyleleriyle fazla samimi olmayacaksın.
• Ömrümde böylesini görmedim.
• Şöyleleri ham karpuzdur.

C) Belgisiz Zamirler:

İsimlerin yerini belirsiz şekilde (kişi,işaret) karşılayan zamirlerdir. Belgisiz zamirler şunlardır:

Bazıları, kimileri, hiç kimse, kimse; herkes, birkaçı, biri, hepsi; tümü, başkaları, hiçbiri, birçoğu.

• Bazıları futbol, bazıları basketbol oynar.
• Hiçbirimiz ondan bu davranışı beklemiyorduk.
• Kimseye haber vermeden evden ayrıldı.
• Hiç kimse senin nazını çekmeye mecbur değil.
• Bu ailede herkes kendi dünyasında yaşıyor.
• Başkalarının ne dediği beni ilgilendirmez.
• Biri yer, biri bakar kıyamet ondan kopar.
• Meclisin aldığı karara birçoğu tepki gösterdi.

D) Soru Zamirleri:

İsimlerin yerini soru yoluyla alan zamirlerdir.  Ne?, kim?; nereye?, kime?; hangisi?, kaçı? soruları soru zamiridir.

• Sana dar gelmeyecek makberi  kimler kazsın?
• Kimdir bana gülen yeşillik balkonundan?
• Nereye baksam hep seni hatırlıyorum.
• Şu dünyada insan kime güvenebilir ki?
• Bunca zamandır ne konuştunuz?

• Elindeki makası nereye koyduğunu bilmiyor.
• Elindeki kitaplardan hangisini aldın?

E) Ek Halindeki Zamirler:

a) İlgi Zamiri (-ki):

Ek halinde olup kendinden önceki bir sözcüğün yerini tutar.

• Seninki can da bizimki patlıcan mı?
• Tencerenin dibi kara seninki benden kara.

UYARI: İlgi zamiri olan –ki’yi bağlaç olan ve sıfat yapan –ki ile karıştırılmamalıdır.

• Evdeki hesap çarşıya uymaz.
• Şemsiyen yoksa benimkini alabilirsin.
• Ben ki o gri karmaşadan aldım yağmurlu yüzümü.

b) İyelik Zamiri:

Ek halinde olup üzerine geldiği varlığın hangi şahsa ait olduğunu bildirir. Bunlar aynı zamanda iyelik ekleridir.

• Sana gül getirdim gönlümün bahçesinden.
• Ölüm siyah bir tütsü yakıyor gözlerimde.
• Yüzün bir kır çiçeği gibi usulca söner.
• Bir gül yaprağıyla örtüldü üstümüz.
• Yıkanırdı gölgesi kuytu bir derede.
• Mutluluk başınızı bir dost omzuna dayamaktır.

Örnek Sorular

1.  Kim(I) o(II), deme boşuna.
Benim(III), ben.
Öyle(IV) bir ben ki gelen kapına
Baştan başa sen(V).
Yukarıda altı çizili sözcüklerden hangisi zamir değildir?
A) I      B) II     C) III     D) IV       E) V

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem tamlayanı hem de tamlananı zamirden oluşmuş bir isim tamlaması vardır?
A) Onun bakışları beni kendinden geçirmeye yetmişti.
B) Biz anlayamazdık onu çünkü görünenin ötesindeydi tüm hayalleri.
C) Ne kaldı ki şunun şurasında, gönlündekine kavuşmaya?
D) Gidenlerin çoğu nedamet ateşinden nasibini almıştı.
E) İnsanların bir kısmı gerçeklerden habersiz yaşıyor.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir bir cümlenin yerini karşılayacak şekilde kullanılmıştır?
A) Bilim insanları, bunun nasıl olduğunu tam olarak çözebilmiş değil.
B) Barınakta çalışan bu adam, buraya sığınan hayvanların en sevdiği kişiydi.
C) Onu görmek istemiyorum, bunu size de söylemiştim.
D) Şuraya birkaç bardak ve çatal da koyduk mu bu iş tamamdır.
E) Görenler gözlerine inanamadı, onu hiç zorlanmadan taşıyabiliyordu

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir, edat öbeği içerisinde yer almıştır?
A) Bize iş yerinde bu usta kadar çabuk ve yetenekli biri gerekiyor.
B) Ben de onun gibi dil öğrenmek, dünyaya açılmak istiyorum.
C) Ben bir insanda önce dürüstlük, sonra çalışkanlık ararım, diyordu.
D) Şu paketi bir an önce oraya ulaştırman gerekiyor.
E) Bazıları, buraya gelmeden evvel iki hafta kadar ön hazırlık yapıyor

“Zamirler de isimler gibi tamlama kurabilir, tamlayan ya da tamlanan görevinde bulunabilir.”
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir isim tamlamasının her iki unsuru da zamirden oluşmuştur?
A) En kısa zamanda bunların tümünü asıl sahibine vermen gerekiyor.
B) Her insan bir anlamda kendi gemisinin kaptanı değil midir?
C) Devlet Hastanesindeki becerikli doktorlar tıp bilimini temelinden değiştirmede kararlılar.
D) Biz, canımızı dişimize takmış çalışırken onun derdine ne demeli?
E) İki hafta önce genç birinin Elif’i sorduğunu sana söyledim diye hatırlıyorum.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı bir zamirle sağlanmıştır?
A) Sence Ömer için hangi kitabı almalıyız?
B) Baban, sana eve kaçta geleceğini söyledi mi?
C) Hastamız, bu şoktan sonra hâlâ kim olduğunun farkında mı?
D) Onca işi kimsenin yardımı olmadan nasıl yapabildin?
E) Üniversite, yatay geçiş hakkında sana ne söyledi?

7. Aşağıdakilerin hangisinde zamir kullanılmamıştır?
A) Neyin önemli olduğunu bu insanlar daha iyi biliyor.
B) İnsan bazı sıkıntıların üstesinden kendi gelmeli.
C) Bu, nesli tükenmekte olan bir hayvanın fotoğrafıdır.
D) Bu tür insanları, oldum olası sevemedim bir türlü.
E) Yaşanan bu acı olayların tek sorumlusu oymuş.

8. Aşağıdakilerin hangisinde ilgi zamirine yer verilmiştir?
A) Çocuk, önündeki bisiklete hayran hayran bakıyordu.
B) Sabahki patlama sesi yürekleri ağızlara getirdi.
C) Yarın akşam erken gelin ki yine geç kalmayalım.
D) Faturaları öderken lütfen evinkini de unutma.
E) Oysaki daha her şey yeni başlıyor, onca iş bizi bekliyordu.

Cevap Anahtarı
1. D   2. C    3. C    4. B    5. A     6. E    7. D    8. D

Yukarıdaki soruların video çözümlerini izlemek için buraya TIKLAYIN

Hazırlayan: Yusuf Kenan DURMUŞOĞLU