DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ

1)

Divan edebiyatı nazım biçimlerinden biri olan kasidenin belirli bölümleri vardır: Bahar mevsiminin  ya da bayram günlerinin  tasvir edildiği birinci bölüme “teşbib” , Asıl konuya geçiş ifade eden

                                                   (I)

bir ya da birkaç beyitten oluşan bölüme “girizgah”, Şairin kendini övdüğü bölüme

                                                                                        (II)               

“mehdiye”, araya aynı ölçü ve uyakta gazel tarzında şiir söylemeye “tegazzül”, birkaç

      (III)                                                                                                                              (IV)

beyitten oluşan son bölüme de “dua” adı verilir.

                                                                (V)

Yukarıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

 A) V                       B) IV                      C) III                      D) II                       E) I

 

2)

I.       Özellikle  aşk, güzellik, ve içki konusunda yazılır.

II.     Beyit sayısı 5 ile 9  arasında değişir.

III.   Uyak düzeni, aa – bb – cc – dd -… şeklindedir.

IV.    İlk beyitine matla, son beyitine makta denir.

V.     Tasavvuf edebiyatındaki ilahiyle biçim ve içerik bakımından aynıdır.

 Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi gazel için söylenemez?

A)III. ve V                  B) III. ve IV            C) III ve V      D) II ve IV     E) II. ve IIII

 

3)

*   Dil-i pürhun elem-i hercin ile cuş edeli

     Çeşme-i çeşmin akan suları dem gibi gelir.

 

*  Cennet cennet dedikleri

     Birkaç köşkle birkaç huri

     İsteyene sen ver onu

     Bana seni gerek seni

Yukarıdaki şiir parçaları iki farklı yüzyılda yaşayan iki farklı şaire aittir.

I.      Her ikisi de sade bir dille söylenmiştir.

II.    Her ikisi de halk edebiyatına aittir.

III.  İkisi de farklı ölçülerle söylenmiştir.

IV.  Uyak örgüsü aynıdır.

V.    Şairler birbirinden etkilenmişlerdir.

Bu şiir parçaları için yukarıda numaralanmış yargılardan hangisi söylenebilir? 

 A) V                       B) IV                      C) III                      D) II           E) I

 

4)                                                                                                              

Sana kimisi canım kimisi cananım deyü söyler

Nesin sen doğru söyle can mısın canan mısın kafir?

Yukarıdaki beyit için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle söylenebilir?

A) Mesneviden alınmış bir beyittir.

B) Kasidenin dua bölümünden alınmıştır.

C) Herhangi bir gazelin makta (son) beyitidir.

D) Gazelin matla (ilk) beyiti değildir.

E) Mersiyeden alınmış bir beyittir.

 

5)

I. O temayül o tegafül o eda

    O tebessüm o tekellüm o sada

II. Kamet-i naziki bir ince fidan

      Arızı hem sıfatı berg-i hazan

III. Bulunur bunda hep efrad-ı milel

       Tab’-ı insana nice vere halel

IV. Dürlü dürlü derde uğratan beni

       Kalb-i mail çeşm-i şahid-i bazdır.

V. Çünki yar ağyar ile dem-sazdır

      Bana günde bin kez ölmek azdır.

 Yukarıdaki beyitlerden hangisi bir “mesneviden” alınmış olamaz?

 A)   I                  B) II            C) III           D) IV            E)  V

 

6)

I.  Bir elinde gül bir elinde cam geldin sakiya

     Kangısın alsam gülü yahud ki camı ya seni

II. Bir nazenin fitne tevellüd eder müdam

      Mecliste duht-ı rezle o büt hem-dem olmasın

III. Tuti-i mucize-guyem ne desem laf değül

       Çerh ile söyleşemem ayinesi saf değül

IV. Ben bu haletel tenezzül mü ederim şiire

       Neyleyim kurtulamam tab’-ı heves-nakimden

V.  Ben kulun layık değüldür valsına amma yine

       İltifatun arzu-mend-i visal eyler beni

Yukarıdaki beyitlerden hangisi gazelin matla (ilk) bölümünden alınmıştır?

 A)   I                  B) II            C) III           D) IV            E)  V

 

7)

I. Minnet hüdaya devlet-i dünya fena bulur

    Baki kalır sahife-i alemde adımız

II.Eşcar-ı bağ hırka-i tecride girdiler

    Bad-ı hazan çemende el aldı çenardan

III.Leyla ana verdi cümle rahtın

      Pak eyledi bergden dırahtın

IV.Heva ara’isi gül-zara çehre-güşa

      Bahar gülşene giydirdi hulle-i harda

V. Bir nice doyunca kanalım cam-ı murada

     Bir lahza komaz saki-i devran elimizde

Yukarıdaki beyitlerden hangisi gazelin makta (son) bölümünden alınmış olabilir?

 A)   I                  B) II            C) III           D) IV            E)  V

 

8)

I.       Teşbib: Bahar mevsiminin  ya da bayram günlerinin  tasvir edildiği birinci bölüme denir.

II.     Girizgah: Asıl konuya geçiş ifade eden bir ya da birkaç beyitten oluşan bölüme denir.

III.   Fahriye: Şairin sanatkarane bir üslupla kendini övdüğü bölüme denir.

IV.   Tegazzül: Araya aynı ölçü ve uyakta gazel tarzında şiir söylemeye denir.

V.     Mehdiye: Kasidenin sunulduğu kişinin övgüsünün yapıldığı bölüme denir.

Yalnızca bu bilgilere dayanarak,

Bu arsada Baki nice üstada yetişti

Alemde bugün ana kimse yetişemez

Baki’nin bu beyiti kasidenin yukarıdaki bölümlerinden hangisine örnek olabilir?

 A)   I                  B) II            C) III           D) IV            E)  V

  

9)

I.      Mesnevi

II.    Müstezat

III.  Tuyuğ

IV.   Kaside

V.    Rubai

Yukarıdakilerden hangileri divan edebiyatında beyitlerle kurulan nazım biçimlerinden değildir?

A)I. ve V                  B) III. ve IV            C) III ve V      D) II ve IV     E) II. ve IIII

 

10)

I.      Tardiye

II.    Şarkı

III.  Tuyuğ

IV.   Kaside

V.     Müstezat

Yukarıdakilerden hangileri divan edebiyatında yalnızca Türklerin kullandığı nazım biçimlerindendir?

A)II ve V                  B) II. ve IV            C) I ve II                D) I ve IV               E) II. ve IIII

  

11)

I.     Medhiye

II.   Hicviye

III.  Mersiye

IV.   Semai

V.    İlahi

 Yukarıdakilerden hangileri divan edebiyatında kullanılan nazım türlerinden değildir?

 A)IV ve V                  B) III. ve IV            C) I ve II      D) II ve IV     E) II. ve IIII

 

12)

I.      Siham-ı Kaza – Nedim

II.    Leyla vü Mecnun – Baki

III.  Garipname – Aşık Paşa

IV.   Hüsn ü Aşk – Seyh Galip

V.     Şikayetname – Fuzuli

Yukarıdaki eser- şair eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır?

 A)III ve V                  B) I. ve IV            C) I ve II              D) II ve V           E) I ve IIII

  

13)

I.      Şarkı

II.    Murabba

III.   Müstezat

IV.    Kaside

V.      Rubai

 Yukarıdakilerden hangileri divan edebiyatında dörtlüklerle kurulan nazım biçimlerinden değildir?

A)II. ve V                  B) III. ve IV            C) III ve V          D) I ve IV         E) II. ve IIII

 

14)

I.      Her beyitin dizeleri kendi arasında uyaklıdır.

II.    Din, tasavvuf, kahramanlık, aşk… gibi konular işlenir.

III.  Beyit sayısı sınırlı değildir. Uzun ve manzum öyküdür.

IV.   Aruz ölçüsünün kısa kalıplarıyla yazılır.

 Yukarıda bahsedilen divan edebiyatı nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gazel            B) Müstezat           C) Mesnevi              D) Kaside       E) Müsemmen

  

15) Ölüm veya eleştiri konularında yazılır. Bu nazım türünde bent sayısı 7 ile 12 arasında değişir.Her bent 7 ile 10 beyit arasında değişebilir. Baki’nin, Kanuni’nin ölümü üzerine yazdığı “Kanuni Mersiyesi” bu türde yazılmıştır.Ziya Paşa’nın bu nazım şekliyle yazdığı şiirleri edebiyatımızda çok ünlüdür.

Yukarıda bahsedilen divan edebiyatı nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Murabba           B) Müstezat           C) Tuyuğ             D) Terkib-i Bent      E) Şarkı

 

16) Bent sayısı 2 ile 5 arasında değişir. Aşk ve güzellik konusunda özel bir ezgiyle söylenir. Türklere ait bu türü Nedim geliştirmiştir. Bentlerin sonunda nakarat adı verilen dize tekrarlanır.

Yukarıda bahsedilen divan edebiyatı nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

 A) Şarkı          B) Murabba           C) Mesnevi            D) Kaside       E) Gazel

  

17)

I.      Hece ölçüsü kullanılması.

II.    İlk iki dizenin doldurma olması.

III.  Hep tunç uyak kullanılması.

IV.  Tek dörtlükten oluşması

V.   Anonim olması

Yukarıda verilen cümlelerden hangisi ya da hangileri “mani” ile “rubai”nin ortak özelliğidir?

 A)II ve V                  B) Yalnız I            C) Yalnız IV             D) III ve V          E) I ve III

  

18)

I.     Nedim

II.   Baki

III. Şeyh Galip

IV. Evliya Çelebi

V.  Katip Çelebi

 Yukarıda verilen sanatçılardan hangisi ya da hangileri şiir türünde eserleriyle tanınmamıştır?

A)IV ve V        B) Yalnız I            C) Yalnız II           D) II ve V        E) I ve IV

 

19)  (I) Divan şiirinde müstezat, gazelin dizelerine yarım dize eklenerek oluşturulan nazım biçimidir. (II) Nazire, usta kabul edilen bir şairin beğenilen bir şiirine benzetilerek yazılan şiirdir. (III) Hamse, bir şairin beş kasidesinin bir araya getirilmesiyle oluşan eserlere denir. (IV) Gazelin ilk beyitine matla, son beyitine makta denir. (V) Gazelin en güzel beyitine “beytü’l-gazel” denir.

Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi yanlıştır?

A)   I                  B) II            C) III           D) IV            E)  V

 

20) 

I.     Tevhid

II.   Fahriye

III. Hicviye

IV.  Mersiye

V.    Girizgah

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri konusuna göre kaside çeşitlerinden değildir?

A)I ve V                  B) Yalnız II           C) Yalnız V            D) II ve V           E) II ve III

 

CEVAP ANAHTARI

 1. C       2. A       3. C       4. D       5. D     6. C        7. A      8. C     9. C     10. E   

11. A    12.  C    13. B     14. C     15. D    16. A      17. C    18. A   19. C    20. D