Ekteki Dosyanın İçeriğinden Bir Kısmının Görünümü:

TDK Ses Bilgisi Konu Anlatımı (İsmail Şekeroğlu)

SES BİLGİSİ

 Ünsüzler:

 Sert Ünsüzler: F, S, T, K, Ç, Ş, H, P

 Yumuşak Ünsüzler: B, C, D, G, V, Ğ, Z, J, L, M, N, R, Y

 Ünlüler:

	Düz		Yuvarlak
	Geniş	Dar	Geniş	Dar
Kalın	A	I	O	U
İnce	E	İ	Ö	Ü

SES UYUMLARI

 Ses uyumları dünyada sadece Türkçede bulunur. Bu yüzden bir sözcüğün Türkçe olup olmadığı büyük oranda uyumlar sayesinde anlaşılabilir.

1. Büyük Ünlü Uyumu:

 Bir sözcükte kalın ünlüden sonra kalın, ince ünlüden sonra ince ünlülerin gelmesi kuralına denir.

 Ör.: Kalın, ince, uyum, öğretmen, olumlu, sözcük, varlık, algı…

 Uyarı 1: ‘’-yor, -ki, -leyin, -ken, -(i)mtrak, -gil’’ ekleri büyük ünlü uyumunu bozar.

Ör.: Geliyor, sonraki, koşarken, akşamleyin, mavimtırak, dayımgil…

Uyarı 2: Bazı sözcükler zaman içinde değişime uğradığından büyük ünlü uyumuna uymasa da Türkçedir.

Ör.: Anne(ana), elma(alma), hangi(kangı), hani(kanı), kardeş(karındaş), çamur(çamır), yağmur(yağmır), avuç(avıç)

 Uyarı 3: Birleşik sözcüklerde ünlü uyumu aranmaz.

 Ör.: Bakıvermek, balıkağzı, tavukgöğsü, hanımeli…

2. Küçük Ünlü Uyumu:

 Düzlük yuvarlaklık ve genişlik darlık uyumudur.

 Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükte küçük ünlü uyumu aranmaz.

 İki kuralı vardır. Bunlar:

1. İlk ünlü düz ise sonraki de düz olmak zorundadır. (a, e, ı, i)

 Ör.: Tahta, kapı, bıçak, gece (Uyar) ; etüt, avuç (Uymaz. Çünkü düzden sonra yuvarlak gelmiş.) ;  kitap, kalem, komik, kumpir, efor (Uymaz. Çünkü BÜU yoktur.)

2. İlk hece yuvarlak (o, ö, u, ü) ise sonraki hece ya ‘’u, ü’’ ya da ‘’a, e’’ olmalıdır.

 Ör.: Köpük, koyun, süre, boya, oyun, kural…

 Uyarı: Bazı kaynaklar, ilk ünlü düz ise sözcük düz ile devam eder demektedir. Bu ifade eksiltir. Takip edilmesi gereken sıra hece hece kontrol etmektir.

 Ör.:  Yuvar         lak

B kuralı     A kuralı

 

Bura            lar          da            yım

B kuralı   A kuralı  A kuralı  A kuralı

Dosyanın Tamamını İndirmek İçin Tıklayın