KIBRIS TÜRK EDEBİYATI DERS NOTLARI ŞİİR VE DÜZYAZI (Kemal BAŞ) İNDİR

Aşağıda dosya içeriğinin bir bölümü mevcuttur. Beğendiyseniz yukarıdaki İndir linkinden dosyanın tamamını indirebilirsiniz.

KIBRIS TÜRK ŞİİRİ:

·      Şair tezkirelerinde Kıbrıs asıllı şairler bakımından XVII. yy’a kadar inilebiliyor.

·      Kıbrıs’ta şiirin ilk örnekleri Divan Edebiyatı etkisinde verilmiştir.

·      Lefkoşa’da kurulan Mevlevi Tekkesi’nin Divan Şiirinin gelişmesinde etkisi büyüktür.

·      XVII-XIX yy arasında etkili olmuş Divan şiiri tarzında eserler veren şairlerin bir bölümü Kıbrıs doğumlu oldukları halde bazıları da adaya görevle gelmiş ve eserlerini burada vermişlerdir.

·      Bu dönemde etkili olmuş hem divan hem de aşık şiiri tarzında ürün vermesi bakımından Aşık Kenzî büyük bir öneme sahiptir.

·      Kıbrıs Edebiyatı’nda Divan şiirinin en meşhur temsilcisi Kıbrıs Müftüsü Hilmi Efendidir. Dönemin padişahı II. Mahmut tarafından şairler sultanı ünvanını almıştır.

·      1878 yılında Rusya-Osmanlı arasında yapılan 93 harbi olarak da bilinen savaşa katılmış, esir düşmüş Kıbrıslı Mehmet Derviş Efendi’nin yazdığı 44 kıtalık destan savaşın kaybedilmesinde yöneticilerin suçlandığı ve sorumlu tutulduğu önemli bir manzum eserdir. (Bu savaş sonrasında ada İngilizlere kiralanır.)

·      1990’lı yıllardan itibaren edebiyatın geniş kitlelere ulaşmasında gazete ve dergiler etkin bir rol üslenmişlerdir.

·      Kaynaklarda ‘Saded’ adıyla geçen 16 sayı yayımlandığı belirtilen fakat elde mevcut bir sayısı bulunmayan gazete sayılmazsa ilk gazete 1891 yılında yayımlanan ‘Zaman’ dır.

·      ‘Kokonoz’ (1896) ve ‘Akbaba’(1897) mizah ve yerginin ilk ve en güzel örneklerinin verildiği gazetelerdir.

·      Bu dönemin gazete ve dergilerinde şiirleri yayımlanan Kaytazzade Nazım ve Ahmet Tevfik Efendi  ön plana çıkmaktadır.

·      Ahmet Tevfik Efendi’nin 1897 Osmanlı-Yunan savaşını konu alan 99 kıtalık destanı büyük bir öneme sahiptir. (Bu destanıyla A.Tevfik Efendi’nin Osmanlı topraklarına girmesi yasaklanır, hakkında ölüm fermanı çıkarılır.)

·      Kıbrıs’a mutasarrıf olarak gönderilen Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı’nın önemli isimlerinden Ziya Paşa ve sürgüne gönderien Namık Kemal’in Kıbrıs Türk Şiiri’ne tesiri yadsınamaz.

·      Kaytazzade Nazım, Namık Kemal tesirinde esreler veren şairlerimizdendir.

·      Kıbrıs Türk Şiiri Türkiye’deki edebi akımlardan, toplumsal olaylardan etkilenmiştir.

·      Kıbrıs’ta çıkaralan ‘İrşad, Davul, Ankebut, Vatan, Hakikat, Birlik’ gibi gazete ve dergilerde Türkiye’deki  Kurtuluş Savaşı’na destek vermek, moral bozucu yayınların etkisini azaltmak amacıyla şiirler ve yazılar yazılmıştır.

·      1930’lu yıllarda çıkarılan ‘Masum Millet, Haber, Ses, Vakit gibi gazeteler yayımlanır fakat şiir adına kayda değer bir gelişme olmaz.

·      1940 yılından itibaren yazın hayatında yeniden bir canlanma dikkat çekicidir. Türkiye Cumhuriyet’i Lefkoşa Konsolosluğu’nda görevlendirilen genç edebiyat  tutkunu Hikmet TAŞKENT etrafına hevesli gençleri toplayarak “ÇIĞ HAREKETİ” ni başlatır.

·      6 şairle 3 yazarın ürünlerinin bir araya getirildiği ‘ÇIĞ’ adında bir güldeste çıkarılır.

·      ‘ÇIĞ’ Kıbrıs Türk Şiiri’ni yerelleştirerek kurumsallaştırmayı amaçlayan ilk ciddi harekettir.

·      Türk şiirindeki tarihsel dönemlerin etkisi Kıbrıs’a gecikmeli olarak yansımıştır.

·      1940 kuşağının önde gelen isimlerinden Urkiye Mine, Engin Gönül, Nazif Süleyman Ebeoğlu vb. nin şiirleri İstanbul’da basılan Nihad Sami Banarlı’nın çıkardığı ‘YEDİGÜN’ dergisinde yayımlanır.    

·      Nazif Süleyman EBEOĞLU’na ait ‘Beyrut Rıhtımlarında’ (1942) adlı şiir kitabı yerli bir şaire ait Kıbrıs’ta basılan ilk şiir kitabıdır.

·      1950’li yıllar serbest şiirin ilk örneklerinin verildiği yeni bir dönemin başlangıcıdır. Türkiye’deki ‘Garip’ şiir akımının etkisi vardır.

·      Kıbrıs Türk Şiiri’nde serbest şiirin ilk örneklerini Urkiye Mine Balman ve Hikmet  Afif Mapolar verir.

·      1950-1960  arası Modern (Çağdaş) Kıbrıs Türk Şiiri’ni oluşturma çabalarının verildiği yıllardır.

·      1955’li yıllardan 1970’lere kadar şiirlerin ana duygusunu ulusal duyarlılıklar oluşturur, somut olaylar anlatılır.

·      Bu dönemde Kıbrıs Türk halkına yapılan saldırılara karşı yapılan ulusal mücadelenin yanında Anavatan’a kavuşma, bayrak sevgisi, Türklük bilinci gibi temalar ağırlıktadır.

·      Mücadele döneminin en üretken şairi Özker YAŞIN’dır.

·      Oğuz KUSETOĞLU, Pembe MARMARA, Kutlu ADALI, Süleyman ULUÇAMGİL, Orbay DELİCE IRMAK, Bener Hakkı HAKERİ ulusalcı şiirin temsilcileridir.

·      Kıbrıs Türk Şiiri’nde soyut şiirin öncüleri Fikret DEMİRAĞ ile Mehmet KANSU’dur.

·      1970’li yıllarda dünyadaki siyasal akımların etkisiyle Toplumcu-Gerçekçi anlayış şiire yansır.

·      Toplumcu-Gerçekçi şiirin ilk örneklerini Şener LEVENT verir.

·      1974 sonrası Kıbrıs Türk Şiiri’nde çok seslilik ön plandadır. Geçmişin acılarını yaşayanlarla genç kuşaklarda üslup ve içerik bakımından farklılıklar vardır.

ESKİ KIBRIS TÜRK ŞİİRİ :

·      Kıbrıs’ta yazılan ilk şiirler Divan Edebiyatı etkisi taşır.

·      Şairler şiirlerini Divan adlı bir kitapta topladığı için bu adı alır.

·      Divan şiiri yüksek zümreye hitap eden, söz ve anlam sanatlarının sıkça kullanıldığı bir edebiyatın ürünüdür.

·      Divan şiirinin Kıbrıs’ta yaygınlaşmasında fetihten sonra gelen Mevlevî-Bektaşî dervişlerinin rolü büyüktür.

·      Dönemin tek halk şairi Aşık Kenzî  de Divan şiiri biçimlerini kullanmıştır.

·      Araştırmacı-Yazar Harid Fedai’nin saptadığı Divan Şairleri: Misalî, Zekaî, Siyahî, Na’ib, Arif Efendi, Handî, Musîb, Müftü Hasan Hilmi Efendi, Hacı Hasan Tahsin Bey, Yusuf Ziya gibi isimler sayılabilir.

·      Divan şiirinin en güçlü temsilcisi Müftü Hasan Hilmi Efendi’dir.

 DİVAN EDEBİYATININI GENEL ÖZELLİKLERİ

 ·       Şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

·       Şiirler, aralarında konu birliği bulunmayan ve her biri bağımsız bir söz olan beyit birimiyle yazılmıştır. Ayrıca nazım birimi olarak dörtlüğün kullanıldığı nazım biçimleri de vardır.

·       Şairler, mazmun denilen, klişeleşmiş, kalıplaşmış sözler kullanmışlardır.

·       Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü bir dil kullanılmıştır.

·       Söz sanatlarına fazlaca yer verilmiştir.

·       Şiirde konu bütünlüğü aranmaz, beyit bütünlüğü esastır.

·       Konu her beyitte tamamlanır.

·       Parça güzelliği, bütün güzelliğinden önemlidir.

·         Anlamdan çok söyleyişe önem verilir. Ne söylendiği değil, nasıl söylendiği önemlidir.

·         Uyak göz içindir ve çok önemlidir.

·         Genellikle zengin uyak kullanılır.

·         Konu bütünlüğü olmadığı için şiirlere başlık konulmaz.

·         Her şiir, redifiyle veya türünün adıyla anılır.

·         İnsanın iç dünyasına yönelik, soyut bir edebiyattır.

·         Şiirde gözlemden daha çok, hayallere yer verilir.

·         Yaşamdan kopuktur, günlük yaşama pek yer verilmez.

·         Arap ve Fars edebiyatlarının etkisinde gelişmiştir.

·         Divan edebiyatında aşk, şarap, sevgili, ölüm, övgü, yergi, tabiat ve tasavvuf gibi konular işlenir.

Ayrıca bk.  Kıbrıs Türk Edebiyatı ile İlgili Sorular ve Cevaplar