A GRUBU

A) Aşağıdaki cümlelerdeki yargılar doğru ise parantez içine D, yanlış ise Y yazınız. (10 Puan)
1. İslamiyet’ten önce, edebiyatımızı Gök Tanrı, Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir. ( D )
2. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı dönemindeki şiirlerde Aruz ölçüsü kullanılmıştır. ( Y )
3. Orhun Abideleri Uygurlara ait metinlerdir. ( Y )
4. Uygur dönemi yazılı metinleri “Turfan” adı verilen bölgede ortaya çıkmıştır. ( D )
5. Orhun Abideleri’nin ilki MS 720 yılında Bilge Tonyukuk (Vezir Tonyukuk) tarafından yazılmış ve dikilmiştir. ( D )
B) Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları uygun sözcükler getirerek doldurunuz. (10 Puan)
1. “Yuğ” adı verilen ölüm törenlerinde, ölen kişilerin erdemlerini ve duyulan acıları dile getiren şiirlere
SAGU denir.
2. İslamiyet Öncesi Sözlü Edebiyat dönemine yönelik elimizdeki en önemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmut’un DİVAN-I LÜGATİ’T-TÜRK adlı eseridir.
3. Sözlü edebiyat döneminde şiirler müzik eşliğinde, KOPUZ adı verilen sazla dile getirilirdi.
4. “Türk” adının geçtiği ilk yazılı eserler ORHUN ABİDELERİ’dir.
5. 38 harfli Göktürk alfabesini Danimarkalı bilgin VİLHELM THOMSEN çözmüştür.

C)Edebiyat tarihinin incelediği konular nelerdir? (Edebiyat tarihinin kapsamı nedir?) (10 Puan)
1) Edebi dönemler
2) Şair ve yazarların hayatları
3) Şair ve yazarların edebi kişiliği
4)Sanatçıların(şair ve yazar) eserleri
4) Edebi dönemlerin belirleyici özellikleri
5) Edebiyatı etkileyen tarihi olaylar
6)Dönemin siyasi özellikleri
7)Dönemin sosyal özellikleri
8) Edebi türlerin gelişimi

D) Alp Er Tunga öldi mü
Issız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur
(Alp Er Tunga öldü mü?
Kötü dünya kaldı mı?
Zaman öcünü aldı mı?
Şimdi yürek yırtılır.)
1. Yukarıdaki şiir Sözlü Edebiyat nazım şekillerinden hangisidir? Neden? Açıklayınız. (5 Puan)
Yukarıdaki şiir Sözlü Edebiyat nazım şekillerinden “sagu”dur. Çünkü bu şiirde ölüm teması işlenmiştir, Alp er Tunga’nın ölümünden dolayı duyulan üzüntüden söz edilmiştir.
2. Yukarıdaki şiir hangi törenlerde okunurdu? (5 Puan)

“Yuğ” adı verilen ölüm (cenaze) törenlerinde okunurdu.
3. Yukarıdaki şiirin Halk Edebiyatındaki ve Divan Edebiyatındaki karşılıkları nedir? (5 Puan)
Saguların Halk Edebiyatındaki karşılığı “ağıt”, Divan Edebiyatındaki karşılığı ise “mersiye”dir.
4. Yukarıdaki şiirin teması nedir? (5 Puan)
Ölüm, ölümden duyulan üzüntü ve yastır.
5. Yukarıdaki şiirin nazım birimi nedir? (5 Puan)
Yukarıdaki şiirin nazım birimi dörtlüktür.
6. Yukarıdaki şiirin kafiye örgüsü nedir? (5 Puan)
(aaab)
7. Yukarıdaki şiirin kafiye ve rediflerini bulunuz. (5 Puan)
-dü mü/-dı mu:Redif -l: Yarım Kafiye
E) Uma kelse kut gelir. (Eve konuk gelse uğur da gelir.)
1. Yukarıdaki söz Sözlü Edebiyat verimlerinden hangisidir? Neden? Açıklayınız. ( 5 Puan)
Yukarıdaki söz Sözlü Edebiyat verimlerinden “sav”dır. Çünkü yukarıdaki cümlenin akılda kalan, özlü bir anlatım biçimi vardır. Böyle sözlere Sözlü Edebiyat” döneminde “sav” adı verilirdi.
2. Yukarıdaki söze günümüzde ne denir? (5 Puan)
“Atasözü” denir.
F) Uygur Türklerine ait yazılı metinler nelerdir? 10 Puan)
Sekiz Yükmek (Sekiz Yığın)
Altun Yaruk (Altın Işık)
Irk Bitig (Fal Kitabı)
Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü Düşünceli Şehzade)

B GRUBU

A) Aşağıdaki cümlelerdeki yargılar doğru ise parantez içine D, yanlış ise Y yazınız. (10 Puan)
1. Sav “sığır” denilen sürek avları sırasında söylenen şiirlere denir. ( Y )
2. “Sagu”nun Halk edebiyatındaki karşılığı” ağıt”, Divan edebiyatındaki karşılığı ise “mersiye”dir. ( D )
3. “Şölen” eski Türklerdeki kurban törenlerine verilen isimdir. ( D )
4. Uygurlar yerleşik hayata geçerek Maniheizmi ve Budizm’i kabul etmişlerdir. (D )
5. Oğuz Kağan Destanı Saka Türklerinin destanıdır. ( Y )
B) Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları uygun sözcükler getirerek doldurunuz. (10 Puan)
1.Milletlerin zihinlerinde derin etki bırakan savaş, göç, afet, kıtlık gibi olayların etkisiyle söylenmiş uzun manzum hikâyelere DESTAN denir.
2. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı’nın Sözlü Edebiyat döneminde atasözlerine SAV adı verilirdi.
3. Tanzimat Fermanı ilan edildikten sonra ortaya Tanzimat Edebiyatının çıkması edebiyatın TARİH bilimi ile ilişkisine örnektir.
4. Sekiz Yükmek UYGUR Türklerine ait yazılı metinlerdendir.
5. Mahabarata ve Ramayana HİNT Destanlarıdır.
C) Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütler nelerdir? (10 Puan)
Türk edebiyatı devirlere ayrılırken değişen dil anlayışı, kültürde görülen farklılaşma, yeni dinî hayat, dil coğrafyasındaki gelişme, kısaca medeniyet değişikliği kıstas olarak alınır.
D) Öpkem kelip ogradım
Arslanlayu kökredim
Alplar başın togradım
Emdi meni kim tutar

(Öfkelenip dışarı çıktım
Arslan gibi kükredim
Yiğitler başını doğradım
Şimdi beni kim tutabilir)
1. Yukarıdaki şiir Sözlü Edebiyat nazım şekillerinden hangisidir? Neden? Açıklayınız. (5 Puan)
Yukarıdaki şiir Sözlü Edebiyat nazım şekillerinden “koşuk”tur. Çünkü teması kahramanlık ve yiğitliktir. Bu şiirde olduğu gibi “Sığır” denilen sürek avları sırasında söylenen; konusu daha çok doğa, aşk, savaş ve yiğitlik olan şiirlere “koşuk” adı verilir.
2. Yukarıdaki şiir hangi törenlerde okunurdu? (5 Puan)
“Sığır” denilen sürek avları sırasında okunurdu.
3. Yukarıdaki şiirin Halk Edebiyatındaki ve Divan Edebiyatındaki karşılıkları nedir? (5 Puan)
Yukarıdaki şiirin Halk edebiyatındaki karşılığı koşma, Divan Edebiyatındaki karşılığı ise “gazel”dir.
4. Yukarıdaki şiirin teması nedir? (5 Puan)
Yukarıdaki şiirin teması kahramanlık ve yiğitliktir.
5. Yukarıdaki şiirin nazım birimi nedir? (5 Puan)
Yukarıdaki şiirin nazım birimi dörtlüktür.
6. Yukarıdaki şiirin kafiye örgüsü nedir? (5 Puan)
(aaab)
D) İslamiyet’ten Önceki Türk Edebiyatında Saka Türklerinin destanları nelerdir? Bu destanları kısaca açıklayınız. (10 Puan)
E) Alp Er Tunga Destanı: Türk-İran savaşlarıyla Alp Er Tunga’nın yiğitliklerinin anlatıldığı destanlardır.
F) Şu Destanı: İskender ile Türkler arasındaki savaşların ve Türk hükümdarı Şu’nun destanıdır.
E) Doğal destanlar ile yapay destanlar arasında ne fark vardır? Açıklayınız. (10 Puan)
Doğal destanlar anonimdir ve bir milletin sözlü edebiyat verimidir ve o milletin ortak eserleridir. Dilden dile ve nesilden nesle yayılarak günümüze kadar ulaşmışlardır. Yapma destanlar ise tek bir şairin eseridirler ve o şaire aittirler.
F) Orhun Kitabeleri‘nin Türk tarihi ve edebiyatı açısından önemi nedir? (10 Puan)
“Türk” adının geçtiği ilk yazılı belgelerdir.
Orhun Kitabeleri, Türk kültür tarihinin, bugün için bilinen ilk yazılı belgeleridir. Aynı zamanda Türk dili, edebiyatı ve Türk tarihinin ilk ve ebedi abideleridir. Orhun Kitabeleri, Türk dili üzerinde çalışan âlimler için hazine kadar değerli bir kaynaktır.

Kitabelerdeki dil, hayran olunacak ve hayret edilecek derecede mükemmeldir. Kitabelerin her cümlesinde şiir lezzeti duyulmaktadır. Cümleler kısa ve kesik olup derin bir anlam taşımaktadır. Herhangi bir kelime, cümleden çıkarıldığında veya ilave edildiğinde hemen bozulacak bir dengeye sahiptir. VIII. asırda yazılan kitabelerin dili ve her satırında ifade edilen fikirler emsalsizdir. Her satırında koyu bir Türklük şuuru ve milliyetçilik yatmaktadır. Bu emsalsiz gelişmişlik, Türk yazılı edebiyatının ve milliyetçilik fikrinin daha önceki devirlerde başladığının ispatıdır.

G) Sözlü Edebiyat döneminin genel özellikleri nelerdir? (10 Puan)
1.Bu dönem edebiyatı müzik eşliğinde (“kopuz” adı verilen sazla) dile getirilmiştir.
2.Ölçü, ulusal ölçümüz olan “hece” ölçüsüdür.
3.Nazım birimi dörtlüktür.
4.Dönemine göre arı bir dili vardır.
5.Dizelere genel olarak yarım uyak hâkimdir.
6.Daha çok doğa, aşk ve ölüm konuları işlenmiştir.
7.Bu döneme yönelik elimizdeki en önemli ve eski kaynak Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügat-it Türk” adlı eseridir.

Dosya Halinde İNDİR  Bkz  10. Sınıf Türk Edebiyatı Yazılı Soruları

Sevcan ÖZDEN

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni