29 Mart 1883’te Çorlu’da doğdu. 16 Mayıs 1952’de Ankara’da yaşamını yitirdi. Türk öykücülüğünün önemli yazarlarından. Çocukluğu savaş yıllarına rastladığı için ve maddi sıkıntılar nedeniyle düzenli bir eğitim göremedi. Kendi kendisini yetiştirdi, Arapça, Farsça, Fransızca öğrendi. Babasının ölümünden sonra çalışarak ailesine baktı. 1900’de gümrük memuru oldu. İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi. Parti müfettişi olarak Anadolu’yu dolaştı.

Anadolu ve Rumeli halkını yakından tanıma şansı buldu. İttihat ve Terakki içinde, ticaret sermayesine karşı küçük esnaf ve küçük girişimcilerin çıkarlarının savunulmasını isteyen “Kara Kemal” kanadından yana tavır aldı. 1921’de ortaelçi olarak Azerbaycan Bakü’ye gönderildi. 1925’de İstanbul’a dönüşünde İttihat Terakki’den eski arkadaşları Kara Kemal, Nail Bey, Muhittin Birgen, Sadık Vicdani ile “Meslek” adlı haftalık siyasi gazeteyi çıkardı. Mekteb-i Sultani ile Kabataş Lisesi’nde tarih ve coğrafya öğretmenliği yaptı. 1925’te Tahran ortaelçiliğine atandı. 1930-1932 arasında Elazığ milletvekili oldu. 1932-1938 arasında Kabil ve Moskova elçilikleri yaptı. Yurda dönüşünde Bilecik milletvekili oldu, 1941’de CHP Genel Sekreterliği’ne getirildi. 1945’ten sonra bu görevi de bırakıp sadece edebiyatla ilgilendi.

İlk öyküleri Meslek gazetesinde yayınlandı. “Miras” adlı romanı da bu gazetede tefrika edildi. Siyasetçi ve edebiyatçı kimliklerini ayrı tutmak için yazılarında “M.Ş.E, Mustafa Memduh, Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, İstemenoğlu” gibi takma isimler kullandı. “Ayaşlı ve Kiracıları” adlı romanıyla 1942 CHP roman yarışmasında dereceye girdi. 1946-1952 arasında Sanat ve Edebiyat, Seçilmiş Hikayeler, Ulus, Ülkü, Hisar, Pazar Postası, Türk Dili gibi gazete ve dergilerde yayınlanan öyküleriyle ünlendi. Öykü ve romanlarında ele aldığı konular, kişiler çeşitlilik gösterir. Sıradan insanların gündelik yaşamları üzerinde durdu. Ev içi yaşam, aile ilişkileri, kahve mahalle ortamı ile köylülük gibi temaları işledi. Katı sınıf ilişkileriyle belirlenmemiş bir toplum özlemini dile getirdi. Olayları ve kişileri önyargısız, sevecen ve gerçekçi bir yaklaşımla ele aldı. Uzun boylu çözümlemelere girmekten kaçındı. Dilde yalınlığı, duruluğu benimsedi, konuşma dilini esas alan bir yazı dilinin öncülüğünü üstlendi.

AYAŞLI VE KİRACILARI

Otobiyografik karakterli roman, 1930’lu yılların Ankara’sında Ayaşlı İbrahim Efendi adında birinin oda oda kiraya verdiği bir apartman dairesinin dokuz odasında yaşamakta olan aile ve insanların günlük yaşamları ve aralarındaki ilişkiler ağının hikâyesi çevresinde oluşmuştur. Hem anlatıcı hem de romanın yazarı fonksiyonuna sahip bankacı kahramanın apartmandaki odasına taşınmasıyla başlayan eserin olay örgüsü, bir buçuk yıllık olay akışından sonra, adı geçen mekanın tamamen terk edilmesiyle sona erer.

Yapıtın Özellikleri ve Önemi

Memduh Şevket Esendal, eserin öyküsünü anlatırken ilk adının ” Bir Evin Dokuz Odası” olduğunu, üç dört sütunluk küçük bir hikâye olarak planlanırken bu hale geldiğini ve eserin aslında roman değil uzun bir hikâye olduğunu söyler. “Ayaşlı ve Kiracıları” Türk toplumunun değer yargılarındaki çözülme ve bozulmaların o yıllarda kişiyi, aileyi ve toplumu hangi noktalara sürüklediğini gösteren bir romandır. Geçiş dönemi toplumundan alınmış bir kesit üzerinde yoğunlaşan eser, Cumhuriyet Türkiye’sindeki yeniden yapılanmanın sancılarını sunmasının yanında sağlıklı bir dirilişin oluşmakta olduğunun müjdesini de verir.

ESERLERİ
ROMAN:

• Ayaşlı ve Kiracıları (1934-1957) ,
• Vassaf Bey (1983, ölümünden sonra)

ÖYKÜ:

• Hikayeler 1. Kitap (1946, Otlakçı adıyla 1958)
• Hikayeler 2. Kitap (1946 Mendil Altında adıyla 1958)
• Temiz Sevgiler (iki cilt, ölümünden sonra 1983)
• Veysel Çavuş (1984, ölümünden sonra)
• Bir Küçük Çiçek (1984, ölümünden sonra)
• İhtiyar Çilingir (1984, ölümünden sonra)
• Bütün eserleri 9 cilt olarak 1983-1984’te yayınlandı

Yazarlar Sayfasına Dön