BEŞ HECECİLER (HECENİN BEŞ ŞAİRİ) (1914)

     BEŞ HECECİLERİN ÖZELLİKLERİ

• 1914 yılında oluşan topluluk ilk şiirlerini aruzla oluşturmuştur. Millî edebiyat akımından etkilenen topluluk özellikle Ziya Gökalp’in etkisiyle aruzu bırakıp hece ölçüsüyle yazmaya başlamıştır.
• Ziya Gökalp’in sistemleştirdiği Türkçülük akımını benimsemişlerdir.
• Millî Edebiyat Dönemi’nden Cumhuriyet Dönemi’ne kadar geçişte köprü görevi üstlenmişlerdir.
• Cumhuriyet kurulduktan sonra da Millî Edebiyat ilkelerine bağlı kalarak şiir yazmaya devam ettiler.
• Millî edebiyatın ölçü, biçim ve nazım şekillerini benimsediler. Hece ve dörtlüklerle ürün verdiler.
• Süsten uzak sade bir dille şiir yazdılar.
• Anadolu gerçeğini coşkulu bir dille işleyerek şiirimizin Anadolu’ya açılmasını sağladılar. Millî konuları lirik bir anlatımla şiire yansıtarak ‘’millî romantik’’ bir tarz oluşturdular.
• Halkın konuşma dilini yazıya aktararak yazı dili ile konuşma dili ayrımının ortadan kalkmasına katkıda bulundular.
• Anadolu coğrafyasını, insanını millî bir duyarlılık ve heyecanla ele alarak ‘’memleket edebiyatı’’nı oluşturdular. (Vasat insan tipi şiire konu oldu.)
• Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik gibi temaları ele almışlardır.
• Nesir cümlesini şiire aktarmışlardır. Düzyazıdaki sözdiziminin şiirlerinde görülmesi sık rastlanan bir özelliktir.
• Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denemişlerdir.
• Sanat şiiri topluluğun manifestosu niteliğindedir.
• Millî edebiyat zevk ve anlayışını Cumhuriyet Dönemi’nde de sürdürmeye çalışmışlardır.

   SANAT ŞİİRİ’NDEN BİR DÖRTLÜK

Başka sanat bilmeyiz karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar olsun… ayrılıyor yolumuz

FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL

 FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1878 – 1973)

• İstanbul’da doğan şâir edebiyat öğretmenliği ve milletvekilliği yapmıştır.
• Beş Hececiler’in en etkili ve en önemli ismi olan şâir ‘’memleketçi edebiyat’’ akımının öncüsüdür.
• Deli Ozan, Çamdeviren mahlasını kullanmıştır.
• Şiirlerinde aşk, özlem, kahramanlık, ölüm, tabiat, millî tarih, memleket sevgisi, Anadolu ve Atatürk gibi konuları işlemiştir. Özellikle şiirlerinde Anadolu ve memleket sevgisi ön plana çıkar.
• İlk şiirlerini aruzla yazan şâir (Yahya Kemal etkisi) daha sonra hece vezniyle şiirler yazmaya başlamıştır.
• 1919’da çıkardığı ve Beş Hececiler’in eğilimlerini yanstan ‘’Dinle Neyden ‘’ kitabındaki şiirleri heceyle yazmıştır.
• Şâirin dili sade ve akıcıdır. Söz sanatlarını kullanarak güçlü bir üslup oluşturmuştur.
• Millî mücadelenin zaferle sonuçlanmasından sonra Anadolu insanı, coğrafyası, tarihi ve yaşamı yeniden keşfedilirken Faruk Nafiz âdeta Anadolu’nun sesi olmuştur. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde edebiyat öğretmenliği yapan şair Anadolu gerçeklerini gözlemleme şansı bulmuş, bu gözlemlerini şiirlerine aktarmıştır.
• Han Duvarları şiirinde şâir Anadolu ve Anadolu insanını gerçekçi çizgilerle anlatmıştır. Çoban Çeşmesi ve Akarsu şiirlerinde Anadolu insanını ve toprağını pastoral bir anlatımla dile getirmiştir.
• Sanat adlı şiirinde hem kendi sanat anlayışını hem de ‘’memleket edebiyatı’’nın temel felsefi yaklaşımını ortaya koymuştur. Bu şiirde yerli ve yabancı kaynaklar arasında kıyaslamalar yapan şâir, yerli kaynakları görmezden gelenleri eleştirmiştir. Asıl beslenme kaynağı olarak Anadolu’yu göstermiştir.
• Behçet Kemal Çağlar ile birlikte Cumhuriyet’in onuncu kuruluşu nedeniyle (1933) ‘’Onuncu Yıl Marşı’’nı yazmıştır.
• 27 Mayıs 1960 Darbesi’nde hapse atılan şair hapishane duygularını ‘’Zindan Duvarları’’ adlı şiirinde dile getirmiştir.
• Şâir roman ve tiyatro türünde de eserler vermiştir.

  ESERLERİ

ŞİİR : Dinle Neyden, Gönülden Gönüle, Çoban Çeşmesi, Han Duvarları, Zindan Duvarları, Bir Ömür Böyle Geçti, Akarsu, Akıncı Türküleri, Tatlı Sert

TİYATRO : Canavar, Özyurt, Akın, Yayla Kartalı, Kahraman

ROMAN : Yıldız Yağmuru

HAN DUVARLARI Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı, Bir dakika araba yerinde durakladı. Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar, Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar… Gidiyordum, gurbeti gönlümle duya duya, Ulukışla yolundan Orta Anadolu’ya. İlk sevgiye benzeyen ilk acı, ilk ayrılık! Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık, Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı… Arkada zincirlenen yüksek Toros Dağları, Önde uzun bir kışın soldurduğu etekler, Sonra dönen, dönerken inleyen tekerlekler…

ENİS BEHİÇ KORYÜREK (1892 – 1944)

• İstanbul’da doğan şâir memurluk ve edebiyat öğretmenliği yapmıştır.
• İlk şiirlerini aruzla yazan şâirin şiirleri Servetifünun etkisindedir.
• Şâir Ziya Gökalp’in etkisiyle hece veznini kullanmaya başlamıştır.
• Hece ölçüsünün kalıplarında değişiklikler ile serbest ölçüye geçiş denemeleri yapsa da bunda pek başarılı olamamıştır. Heceyle yazığı şiirlerinde değişik hece kalıplarını kullanarak farklı anlatım olanakları aramıştır.
• Hece ile yazdığı ilk şiirlerinde aşk duygularına yer vermekle beraber, daha sonra Kurtuluş Savaşı yıllarında millî duyguları ve tarihi kahramanlıkları anlatan heyecan yüklü epik şiirler yazmıştır.
• Konularını deniz savaşlarından eski korsan hikâyelerinden alan manzumeler yazmıştır.
• Türk denizcilerini anlattığı ‘’Gemiciler’’ şiiri ünlüdür.
• 1946’dan sonra yeniden aruza dönerek tasavvuf ekseninde divan şiiri geleneğine uygun şiirler yazmıştır. Bu tarz şiirlerini ‘’Varidat-ı Süleyman Çelebi’’ adlı kitabında toplamıştır.

ESERLERİ

ŞİİR : Miras, Varidat-ı Süleyman Çelebi, Güneşin Ölümü

GEMİCİLER Biz dalgalar, fırtınalar kahramanı yiğitleriz. Ufuklardan ufuklara haber sorar, gezeriz. Güneşlerde uyuklayan yamaçları, Kalbi durgun tarlaları bıraktık. Gölge veren ağaçları Sevmiyoruz biz artık. Sevgilimiz, Ey deniz!

HALİT FAHRİ OZANSOY (1891-1971)

• İstanbul’da doğan şâir edebiyat öğretmenliği yapmış, Tercüman gazetesinde tiyatro eleştirisi ve edebiyat üzerine yazılar kaleme almıştır.
• Aruz ölçüsüyle yazdığı ‘’Baykuş’’ adlı şiirle adını duyurmuştur.
• Şiire aruzla başlayan şâir ‘’Aruza Veda’’ adlı şiiriyle aruz ölçüsünü bırakıp hece ölçüsüne geçmiştir.
• Hece ölçüsüne geçmesinde Ziya Gökalp’in etkisi büyüktür.
• ‘’Cenk Duyguları’’ adlı şiir kitabında savaş yıllarına ait duygularını dile getirmiştir.
• ‘’Efsaneler’’ adlı şiir kitabında Doğu mitolojisine yönelik öğeleri anlatmıştır.
• Şiirlerinde egzotik sahnelere, hüzün ve melankoli gibi bireysel duygularına, aşk, kadın ve ölüm temalarına yer vermiştir.
• Şâir şiir yanında roman ve tiyatro türünde de eserler vermiştir.
• ‘’Baykuş’’ adlı oyununda Anadolu’ya eğilmiş, ‘’Sönen Kandiller’’ adlı eserinde İstanbul Bostancı’da geçen olayları ele almıştır.
• Anı türündeki Edebiyatçılar Geçiyor (1939) adlı eseri önemlidir.

ESERLERİ

ŞİİR : Rüya, Cenk Duyguları, Efsaneler, Balkonda Saatler, Zakkum, Bulutlara Yakın, Gülistanlar ve Harabeler, Paravan, Sulara Dalan Gözler, Hep Onun İçin, Sonsuz Gecelerin Ötesinde

ROMAN : Sulara Giden Köprü, Âşıklar Yolunun Yolcuları

TİYATRO: Baykuş, Sönen Kandiller, İlk Şâir, 10 Yılın Destanı, Nedim, Hayalet, Bir Dolaptır Dönüyor, İki Yanda

ANI : Edebiyatçılar Geçiyor, Eski İstanbul Ramazanları, Darülbedayi Devrinin Eski Günleri

ARUZA VEDA İlk hasretiyle gençliğimin ilk elemleri Ey paslı tellerinde gülen, ağlayan aruz Ey eski dost yâd edelim eski demleri Madem ki son sadânı dağıtmış, yorulmuşuz! Anlat alevli bir çölün üstünde ansızın Billur sesinle hıçkırarak doğduğun günü. Binbir diyarda binbir ilahi güzel kızın Anlat nasıl terennümün inletti gönlünü.

ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)

• İstanbul’da doğan şâir gazetecilik, öğretmenlik, milletvekilliği yapmıştır.
• Başlangıçta aruzla yazan şâir daha sonra hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
• Ünlü ‘Fırtına ve Kar’ adlı uzun manzumesini aruzla yazmıştır.
• Hece ölçüsüyle yazdığı ‘Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi’ şiir kitabı, Türkçeyi başarıyla kullandığı manzum bir masaldır.
• Özellikle aşk konusunu işlemiş, yurt sevgisi ve özlemini dile getiren romantik şiirler yazmıştır.
• Divan şiiri kalıplarını hece ölçüsüne uydurarak gazel benzeri şiirler yazmıştır.
• ‘’Veda’’ ve ‘’Diyorlar’’ gibi birçok şiiri bestelenmiştir.
• Papağan, Çınaraltı, Edebiyat gazetesi gibi mizahi dergi ve gazeteler çıkarmış burada Fiske imzasını kullanmıştır.

ESERLERİ

ŞİİR : Fırtına ve Kar, Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi, Kervan, Gönülden Sesler, O Beyaz Bir Kuştu, İşte Sevdiğim Dünya, İstanbul’un Fethi

Çok eski zamanda, – Oğuz Han Hükümdarmış. – İşitmiştim Turan’da Bir peri kızı varmış. Bu nazlı peri kızı, Bu güzellik yıldızı, Her gönülde bir sızı Bırakarak yaşarmış.

ROMAN : Çocuk Adam

HİKÂYE : Düğün Gecesi

GÜLMECE DESTAN : Asrî Kerem

MAKALE : Dün-Bugün-Yarın

FIKRA : Kulaktan Kulağa

YUSUF ZİYA ORTAÇ (1896-1967)

• İstanbul’da doğan şâir, öğretmenlik ve milletvekilliği yapmıştır.
• Aruzla şiire başlayan şâir Ziya Gökalp’in etkisiyle hece ölçüsüne yönelmiştir.
• Şâir Orhan Seyfi Orhon ile ‘’Akbaba’’ adlı mizahi dergiyi çıkarmıştır. Ayrıca ‘’Çınaraltı’’dergisini Türk basınına kazandırmıştır.
• Şiirlerinde günlük hayatın çeşitli görünümlerini sade bir dille işlemiştir.
• Şiirlerinde aşk, ayrılık, tabiat, ölüm, tabiat, vatan, millet, kahramanlık gibi temaları işlemiştir.
• Kahramanlık şiirlerini ‘’Akından Akına’’ ve ‘’Cenk Ufukları’’ Kitaplarında toplamıştır.

• Şiirlerinde ‘’Çimdik’’ ‘’İzci’’ mahlasını kullanmıştır.
• Binnaz adlı oyunu Türk tiyatrosunun en başarılı manzum piyeslerinden biridir.
• ‘’Portreler’’ adlı anı-biyografi tarzındaki eseri önemlidir.

  ESERLERİ

ŞİİR : Akından Akına, Cenk Ufukları, Bir Rüzgar Esti, Yanardağ, Âşıklar Yolu, Kuş Cıvıltıları (Çocuk şiirleri)

ROMAN : Göç, Şeker Osman, Kürkçü Dükkanı, Üç katlı Ev

TİYATRO : Binnaz, Nikahta Keramet, Kördüğüm

GEZİ YAZISI : Göz Ucuyla Avrupa

İNCELEME : Ahmet Haşim, Seyrani, Faruk Nafiz

BEŞ HECECİLER İLE İLGİLİ ÇIKMIŞ SORULAR

1.1926 yılında Hayat dergisinde yayımlanan Sanat başlıklı şiir, memleketçi edebiyatımızın ilk bildirisi sayılabilir. Türk edebiyatının o dönemde nasıl bir rota izlemesi gerektiğini ortaya koyan bu şiir, —- “bireysel” sanat anlayışından “toplumcu” sanat anlayışına geçtiğinin de bir göstergesidir.

Bu metinde boş bırakılan yere hangisi getirilmelidir? (LYS 2017)

A) Enis Behiç Koryürek B) Orhan Seyfi Orhon C) Faruk Nafiz Çamlıbel      D) Yusuf Ziya Ortaç E) Halit Fahri Ozansoy

2. Beş Hececiler arasında millî kaynaklara yöneliş ve şiirin ilkelerine uyma bakımından………en başarılı sanatçıdır. ’’Memleket Edebiyatı’’ adı verilen ve Anadolu insanının hayatını yansıtmayı amaçlayan hareketin şiirdeki önemli temsilcilerindendir. Çoban Çeşmesi adlı şiir kitabında bu yönelimin örnekleri vardır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki şâirlerden hangisi getirilmelidir? (LYS 2012)

A) Yusuf Ziya Ortaç B) Faruk Nafiz Çamlıbel C) Orhan Seyfi Orhon         D) Halit Fahri Ozansoy E) Enis Behiç Koryürek

 

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

                                                                                                                Emrah UYSAL