Bir kişinin uzaktaki bir tanıdığına haber vermek,bir dileğini iletmek yahut ondan bir şey istemek amacıyla yazıp gönderdiği yazılara “mektup” denir.Mektup her zaman başvurulan resmi ve özel bir iletişim aracıdır. “Mektup, “Bir şey haber vermek, bir şey sormak veya istemek için, birine çoğunlukla posta yoluyla gönderilen, zarfa konulmuş yazılı kâğıt, nâme” demektir.(1) Bir başka tarifle,”Yazılı nesne, yazılmış şey” demektir. Farsçası nâme, Türkçesi betik, bitigdir. Mektuplar,özel mektuplar,resmi mektuplar ve iş mektupları olmak üzere üçe ayrılır.Kişilerin anne,baba,akraba,arkadaş gibi yakınlarına yazdıkları mektuplara “özel mektup”denir. Özel mektuplar ,iki kişi arasında geçen bir tür konuşmanın yazıyla ifadesidir.Edebi türlerin yazımında olduğu gibi duygu ve intibaları başkalarına aktarma;duyguları, heyecanları ve düşünceleri başkalarıyla paylaşma isteği insanın doğasında vardır.Bu bakımdan sanatçılar arasında yazılan mektuplar aynı zamanda bir edebi değer taşırlar. İyi mektup yazma zamanla geliştirilen bir beceridir.Bunun için yazan kişinin iyi bir gözlemci olması gerekir.Ayrıca mektup yazılacak kişinin ilgi alanları hakkında ayrıntılı bilgi vermekten kaçınmamalıdır.Bunlar sanat,yeni ve ilgi çekici yerler,güzel bir tablo,okunup beğenilen bir roman yahut yakında izlenilen bir film,tiyatro eseri,bilgisayar,maç,konser,konferans vb. konularında olabilir.Bu ve buna benzer konulardan biri yahut birkaçı hakkında üşenmeden ayrıntılarıyla ve kişisel yorumlara yer vermek,mektubu ilgi çekici duruma koyar.Şurasını unutmamak gerekir ki mektubu canlı ve çekici kılan bu ayrıntılardır.Mektup yazılan kişinin ilgisini çekmeyen konularda yazmak,mesela sporla ilgisi olmayan birine uzun uzadıya bir spor karşılaşmasından söz etmek mektubun değerini düşürür. Önemli kişilerin yazdıkları mektuplar,sanat yahut siyasi değeri bakımından tarihi çalışmalara ışık tutabilir. Mektupların şekil itibariyle değişmez ölçüleri vardır:mektuplar beyaz çizgisiz kağıda siyah yahut mavi mürekkepli kalemle yazılır.Renkli yahut kurşun kalemle mektup yazılmaz.Özel mektuplar elle yazılır.İş mektuplarında daktilo veya bilgisayar kullanılabilir. Günün tarihi ve mektubun yazıldığı yerin adı kağıdın sağ üst köşesine yazılır.Ay ve gün adı yazılmaz. Öteki yazı türlerinde olduğu gibi mektubunda bir yazılış planı vardır.Mektuba “Sevgili kardeşim,canım anneciğim,aziz dostum…”gibi yazılan kişiye ilgi ve yakınlık derecesine göre bir hitap cümlesi ile başlanır.Giriş bölümünde mektubun yazılış sebebinden kısaca söz ettikten ve hal hatır sorduktan sonra gelişme bölümünde,bulunulan yerle ilgili ilgi çekici bilgiler verilir,düşünceler açıklanır.Mektup sevgi,saygı,selam ve iyilik bildiren dileklerle sona erer.Yazılan kişinin yakınlık derecesine ve yaşına göre,samimi ve içten yahut saygılı bir dil kullanılır.Mektupta “Mektubunuzu aldım çok memnun oldum…çocuklar selam eder ellerinden öperler,bizi soracak olursanız iyiyiz…”gibi basmakalıp ifadelerden sakınmak lazımdır.Bu gibi ifadeler mektubu sıkıcı bir duruma getirir.Ayrıca dikkat çekecek ölçüde sanatlı ifadeler kullanmak yerine;senli benli karşılıklı konuşuyormuş gibi yazılan mektuplar daha çok ilgi çeker.Mektupta konudan konuya atlamak yerine bir konu üzerinde yoğunlaşmak da okuyan kişiye daha çok tesir eder. Bütün bunlara ilave olarak mektuba belli bir zaman ayırmak gerekir.Çok kısa zamanda iyi bir mektup yazmak mümkün değildir.Şunu unutmamak gerekir ki özel mektupların samimi bir anlatımı ihtiva etmesi birtakım yazım kurallarını gözardı etmeyi gerektirmez.İfade temiz,yazı okunaklı,paragraf tertibi bakımından kağıt düzenine uyulması şarttır. Özel mektuplar,tarih,hitap,mektup metni,saygı ve nezaket ifadesi,imza olmak üzere beş bölüm vardır.Tarih kağıdın sağ üst köşesine yazılır.Hitaptan sonra virgül konur.Mektubun sonuna,sağ alt köşesine isim yazılır,imza atılır;sol alt köşeye ise adres yazılır. Mektup normal,taahhütlü,iadeli taahhütlü ve APS ile gönderilebilir.Normal mektup dışındakiler için PTT’den alınan baskılı kağıtlar doldurulur. Resmi mektuplar devlet kurum ve kuruluşları arasında yahut o kurumlarla vatandaşlar arasındaki yazışmalardan oluşur.Dilekçeler bir tür resmi mektup olarak da kabul edilebilir.Form yazılar başlığı altında görüleceği gibi bu tür mektuplar olabildiğince kısa,öz ve daktilo ile yazılmalıdır.Bu tür yazılar,üst makama “arz ederim”,alt makama “rica ederim” ifadesiyle sona erdirilmelidir. İş mektupları ticari kuruluşların birbirlerine gönderdikleri ticari ilişkiler ile ilgili mektuplardır.Bu mektuplar da resmi mektuplarda olduğu gibi kısa ve öz olmalı,açık,anlaşılır ve kesin ifade kullanılmalıdır. İş mektupları ve resmi mektuplar özel mektuplara göre daha kısa ve ciddi olur.Resmi mektuplarda gönderenin ve gönderilenin adresi ile hitap yazılmaz.İfade üçüncü şahıs ağzına göre düzenlenir. Kutlama kartlarının yazımı da mektuba benzer.Ancak ondan daha kısadır.Kutlama kartlarının konduğu zarfın ağzı kapatılmaz.Kartlar kimi zaman,arkasına adresi yazmak suretiyle,zarfsız olarak da gönderilebilir. 17. Yüzyıldan sonra edebiyat türü olarak gelişen mektup, 19. yüzyılda büyük bir önem kazanır. Edebiyatımızda Fuzuli’ nin Şikayetname adlı türünün örnek sayılabileceği bu tür Tanzimat dönemiyle birlikte hızla yaygınlık kazanmıştır.

Muhammet YÜCE

Mektup Sayfasına Dön