1.EŞANLAMLI YA DA YAKIN ANLAMLI CÜMLE

Farklı sözcüklerle kurulan fakat aynı düşünceyi anlatan cümlelerdir.

—-Sevgi sadakatle taçlaşmadıkça ömrü kızgın çöllerdeki bir damla yaş kadardır.

—-Sadakatin olmadığı bir sevgi uzun ömürlü olamaz.

—-Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret edemeyen insan yeni okyanuslar keşfedemez.(Andre Gide)

—-Hayatında riskleri göze alamayan insan başarılı olamaz.

—-Eğer bir insan hangi limana yelken açtığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgar işine yaramaz.

—-Belirli bir hedefi olmayan insan, hangi olanaklara sahip olursa olsun başarılı olamaz.

—-Yaşamak, karanlık geceye rağmen, buğulanmış pencere camına güneşi çizebilmektir.(Anonim)

—-En zor anlarda bile umudunu kaybetmeyen insan gerçekten yaşıyor demektir.

—-Yaşam içinde siyah da bulunan bir gökkuşağıdır.

—-Yaşam tüm güzelliklerinin yanında olumsuzlukları da barındırır.

2.NEDEN- SONUÇ CÜMLESİ

Yargının gerçekleşme nedeni ve sonucu cümle içinde verilir .

—-Sınavda heyecanlandığı için bazı soruları yapamadı.

—-Bakımsızlıktan ev harabeye dönmüştü.

—-Matbaanın bulunmasıyla okuma yazma oranı arttı.

—-Aşırı sıcaklar can kaybına yol açtı.

—-Yoğun kar yağışı nedeniyle yollar trafiğe kapatıldı.

—-Hediye almadım diye bana darılmış.

3.AMAÇ – SONUÇ CÜMLESİ

Öznenin işi, hareketi gerçekleştirme amacı ve sonucu cümle içinde verilir.

—-Borçlarından kurtulmak için evini satmış.

—-Ailesini görmeye Almanya’ ya gitmiş.

—-Başbakan, ticari anlaşmalar yapmak üzere yurtdışına çıkıyor.

—-Bu ,bizi birbirimize düşürmek maksadıyla söylenmiş bir sözdür.

—-Şair, şiirinde herkes anlayabilsin diye yalın bir dil kullanmış.

—-Yazar,eleştirmene şirin görünmek maksadıyla iki yüzlü davranıyor.

4.KOŞUL CÜMLESİ

Eylemin ya da hareketin gerçekleşmesi bir şarta (koşula) bağlı olan cümlelerdir

—-Sanatçı yapıtında toplumu anlatırsa ölümsüzleşir

—-Akşam baban gelsin , alışverişe çıkarız.

—-Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın.

—-Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin.

—-Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı.

—-Her güneş doğduğunda beni hatırla.

5.KARŞILAŞTIRMA BİLDİREN CÜMLELER

İki kavram arasında benzerlik ya da farklılıkların ortaya konmasıdır.

—-Sinema da tiyatro gibi görsel bir sanattır.

—-Doğu Anadolu’nun kışı Akdeniz Bölgesi’ne göre daha çetin geçer.

—-Yahya Kemal de Necip Fazıl da şiirlerinde ölüm temasına çok yer vermiştir.

—-Bu yılki ürün geçen yıla nazaran daha bereketliydi.

—-Sanatçı,diğer çağdaşlarına göre daha sade bir dil kullanmıştır.

—-Ressam bu yapıtında ise diğerlerine göre daha canlı

renkleri kullanmıştır.

6. ÖZNEL ANLATIMLI CÜMLELER

Söyleyenin kendi kişisel duygu ve düşüncelerini içeren cümlelerdir.

—-İzmir,tarihi ve doğal güzellikleriyle eşsiz bir şehrimizdir.

—-Şair söyleyiş güzelliğiyle türkü tadında bir şiir sunuyor bize.

—-Konferansa katılanların saçma sapan fikirleri beni iyice sıkmıştı.

—-Yazar,sürükleyici anlatımı ve ilginç betimlemeleriyle

okuyucuyu olayın içinde yaşatıyor.

—-Çatık kaşları,yaralı yüzüyle insanı ürküten bir havası vardı.

7.NESNEL ANLATIMLI CÜMLELER

Doğruluğu ya da yanlışlığı gözlem ve deneylerle kanıtlanabilir nitelikli cümlelerdir.Bu cümlede konuşanın duygu ve düşünceleri yer almaz.

—-Filmde olaylar küçük bir kasabada geçiyor.

—-Eser dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış.

—-Turizm gelirleri geçen yıla oranla yüzde 5’lik bir artış göstermiştir.

—-Aruz ölçüsüyle yazılan şiirde nazım birimi dörtlüktür.

—-Dört perdede oluşan bu oyunda yazar,aile bireyleri arasındaki sorunları anlatır.

8.DOĞRUDAN ANLATIMLI CÜMLELER

Herhangi bir konuda bir kişinin görüş ve düşünceleri hiçbir değişikliğe uğratılmadan verilir.Bu cümle genellikle tırnak içinde gösterilir.

—-Çiçero’nun “Bir yerde yaşam varsa orada umut da vardır.”sözü çok hoşuma gider.

—-Kadın,arkadaşının kulağına eğilerek: “Birazdan kalkalım mı?”diye fısıldadı.

—-Bu konuda atalarımız: “Cesurun bakışı,korkağın kılıcından keskindir.”der.

—-Deskartes’in: “Düşünüyorum öyleyse varım.”sözü çok ünlüdür.

9.DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER

Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde değil de,bazı değişiklikler yapılarak aktarıldığı cümlelerdir.

—-Onunla bir daha konuşmayacağını söyledi.

—-Bernard Shaw,düşünmenin ruhun kendisiyle konuşması olduğunu söylerdi.

—-Doktor,babama ilaçları mutlaka içmesi gerektiğini tembih etti.

—-Yazar,sanatçı olunabilmek için çok çalışılması gerektiğini vurguladı.

10.USLUP VE İÇERİK(KONU)CÜMLESİ

Yazarın yapıtında neyi anlattığı konuya (içerik)girer.Bu konuyu işlerken kullandığı sözcükler ve cümleler de usluba girer.

—-Yazar yapıtında 1.Dünya Savaşı yıllarındaki insanların çektiği acıları gözler önüne serer. (Konu)

—-Betimlemelerde sıfatlara sıkça yer veren sanatçı cümleleri uzun tutmuştur. (Uslup)

—-Romanda,Batı’nın yaşam tarzına özenen bir ailenin yavaş yavaş çöküşü anlatılır. (Konu)

—-Şairin,şiirlerinde oldukça az kullanılan sözcüklere ve deyimlere yer vermesi dikkati çeker. (Uslup)

11.AŞAMALI DURUM BİLDİREN CÜMLELER

Bir olayın,durumun olumlu ya da olumsuz yönde giderek değiştiğini anlatan cümlelerdir.

—-Kadın,her geçen gün biraz daha kötüleşiyor.

—-Havalar gittikçe soğuyor.

—-Bu çocuğun günden güne huyu değişiyor.

—-Ülkemiz her geçen yıl biraz daha büyüyen ekonomisiyle gelecekte gelişmiş ülkeler seviyesine çıkacaktır.

12.KİNAYELİ ANLATIMLI CÜMLE

Bir gerçeği ortaya koymak amacıyla sözü imalı olarak tam karşıtı gelecek biçimde kullanmaktır.

—-Okulunu ne kadar çok sevdiğin yirmi gün devamsızlık yapmandan belli.

—-Eşinin gözündeki morluktan onu ne kadar çok sevdiğin anlaşılıyor.