1844’te İstanbul’da doğdu. 28 Aralık 1912’de İstanbul’da yaşamını yitirdi. İstanbul Mısır Çarşısı esnafından Hacı Sülayman Ağa’nın oğlu. Babasını küçük yaşta kaybetti. 1854’te Vidin’de bulunan ağabeyi Hafız Ali Ağa’nın yanına gönderildi. Eğitimine burada başladı. 1857’de ailesi ile birlikte İstanbul’a döndü. Mısır Çarşısı’nda bir aktarın yanına çırak verildi. Ağabeyinin yanında çalıştığı Mithad Paşa’nın yanına girdi. Mithad Paşa 1861’da Niş Valiliği’ne atanınca ağabeyi ile birlikte Niş’e gitti. Rüşdiyeyi orada bitirdi. Rusçuk’da Tuna Vilayeti Kalemi’ne memur olarak girdi. Çalışkanlığı ile Mithad Paşa’nın gözüne girdi. Paşa ona kendi adını verdi. Bu arada özel dersler alarak Fransızca’sını ilerletti. 1866’da çevirmen olarak gittiği Sofya’da evlendi. Tuna Gazetesi’nin başyazarı oldu. 1869’da Mithad Paşa ile birlikte Bağdat’a gitti. Vilayet matbaası ve resmi vilayet gazetesi Zevra’nın müdürlüğünü yaptı. İlk kitabı olan Hece-i Evvel adlı ders kitabını burada yazdı.

1871’da ağabeyi ölünce İstanbul’a döndü. Tahtakale’deki evinin altına küçük bir matbaa kurarak kendi kitaplarını basmaya başladı. Bir yandan da Basiret gazetesine yazılar yazdı. 1872’da Namık Kemal ile tanıştı. Devir ve Bedir isimli iki gazete çıkardı. Bu gazeteler kapatılınca Dağarcık ve Kırkambar dergilerini yayınladı. Bu dergilerde çıkan yazılar nedeniyle Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik gibi yazarlarla birlikte Rodos’a sürgüne gönderildi. 3 yıl kaldığı Rodos’ta Medrese-i Süleymaniye isimli bir okul açıp ders verdi. 5. Murat’ın affıyla 1876’da İstanbul’a döndü. 1876’da İttihat Gazetesi’ni yayınlamaya başladı. Muhalif tutumunu yumuşatarak 2. Abdülhamit’e yakınlaştı. Devletin resmi gazetesi Takvim-i Vakayi ve devletin basımevi olan Matbaa-i Amire’nin müdürlüğüne atandı. Mithad Paşa davasında paşanın aleyhine tanıklık yaptı. 1878’de Osmanlı Sarayı’nın desteğiyle Tercüman-ı Hakikat gazetesini kurdu. 1888’de İsveç’te toplanan Müsteşrikler Kongresi’ne katıldı. 1895’te Meclis-i Umur-ı Sıhhiye ikinci reisi oldu. Aynı yıl Sabah gazetesinde yayınlanan “Dekadanlar” başlıklı yazısıyla Servet-i Fünun‘u eleştirdi. Sanat ve edebiyat çevrelerinin tepkisini çekti. Yazarlığı bırakmak zorunda kaldı. Ölümüne kadar Darülfünun’da dünya tarihi ve dinlertarihi dersleri verdi, hayır kurumlarında çalıştı.

Özetlemek Gerekirse:      

• Ahmet Mithat Efendi, kavgacı ve ihtilalci olmaktan ziyade halk ve hizmet adamıdır.
• Tanzimat Döneminde, yenileşme hareketini en geniş anlamda gerçekleştiren sanatçıdır.
• Eserlerini halkın eğitimi, bilgilenmesi için yazmıştır. Bu amaçla roman, hikâye, oyun, coğrafya, tarih, felsefe, fizik, biyoloji gibi çok farklı türlerde eserler vermiştir. Özellikle romanlarında, olayların akışını keserek okuyucuya didaktik bilgiler vermiştir.
• Hiçbir sanat endişesi gütmeden yazmıştır. Halkı bilgilendirmeyi amaç edindiğinden dönemine göre sade bir dil kullanmıştır. Bu nedenle kitaplarında ve gazete yazılarında çok büyük okuyucu kitlesine ulaşmıştır.
• Çok sayıda ve türde eser vermesi (İki yüz kadar eser vermiştir.), eserlerinin sanat yanını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu nedenle eserleri teknik bakımdan çok da yeterli değildir.
• Teknik ve üslup bakımından basit olan eserleri, dil sadeliği, eğiticiliği ve tasvirler bakımından önemlidir.
• O Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
• Eğlendirerek öğretmeyi amaç edinmiştir. Eserlerinde okurlarına ahlaki rehberlik yaparak iyiyi kötüyü, doğruyu, yanlışı belirtmiş; kahramanların iyilerini mutluluğa kavuşturmuş, kötülerini cezalandırmıştır.
• İlk eserleri romantik özellikler taşır, daha sonraki eserlerinde natüralist özellikler görülür.
• Ahmet Mithat Efendi, gazeteci olarak da dikkati çeker; çıkardığı gazetelerin baskı, dizgi, düzeltme ve yazarlık gibi işlerini kendisi yapmıştır.
• Edebiyatımızda hikâye türünün ilk örneği olan “Letaif-i Rivayat” adlı eseri önemlidir.

ESERLERİ:

ROMAN-ÖYKÜ:

• Kıssadan Hisse (öykü, 1869)
• Esaret (1870)
• Hasan Mellah (1873)
• Hüseyin Fellah (1873)
• Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul’da Neler Olmuş (1873)
• Yeryüzünde Bir Melek (1875)
• Felatun Bey’le Rakım Efendi (1875)
• Karı Koca Masalı (1875)
• Paris’de Bir Türk (1876)
• Süleyman Musuli (1877)
• Karnaval (1881)
• Vah (1882)
• Dürdane Hanım (1882)
• Acaib-i Alem (fenni roman, 1882)
• Cellad (1884)
• Letaif-i Rivayat (25 kitaplık öykü dizisi, 1887)
• Haydut Montari (1888)
• Demir Bey yahut İnkişaf-ı Esrar (1888)
• Gürcü Kızı yahit İntikam (1889)
• Diplomalı Kız (1890)
• Müşahedat (romanın romanı, 1891)
• Hayal ve Hakikat (1892)
• Taaffüf (Fatma Aliye ile, 1895)
• Gönüllü (1896)
• Amerika Doktorları (fenni roman, 1898)
• Jön Türk (1910)

OYUNLAR:

• Eyvah (oyun, 1871)
• Açık Baş (oyun, 1874)
• Ahz-ı Sar yahut Avrupa’nın Eski Medeniyeti (1874)
• Zuhur-ı Osmaniyan (1877)
• Çengi (1877)
• Çerkeş Özdenler (1884)
• Fürs-i Kadim’de Bir Facia yahut Siyavuş (oyun, 1884)

DİL KİTAPLARI:

• Durub-ı Emsal-i Osmaniye Hekimiyatının Ahvalini Tasvif (1871)

TARİH:

• Kainat (15 kitap, 1871-1881)
• Üss-i İnkilab (2 cilt, tarih 1877-1878)
• Tarih-i Umumi (2 cilt, 1878-1879)
• Mufassal Tarih-i Kurun-ı Cedide (3 cilt, 1886-1888)
• Tedris-i Tarih-i Edyan (1913)
• Tedris-i Tarih-i Umumi (1913)

MAKALE-MEKTUP:

• Menfâ (1877)
• Zübdet-ül Hakayık (anı-belge, 1878)
• Ekonomi-Politik (1879)
• Müntehabat-ı Tercüman-ı Hakikat (3 cilt, 1883)
• Arnavudlar ve Solyotlar (1888)
• Müntehebat-ı Ahmed Mithad (3 cilt, 1889)
• Halla-ü Ukad (mektuplar, 1890)

RUHBİLİM:

• Nevm ve Hâlât-ı Nevm (1881)
• İlhamat ve Tagligat (1885)