Yap- Yardımcı Fiiliyle Oluşan Ögeler
Yılmaz AYDIN

1. Yap- Yardımcı Eylemine Dair
Eyle-, kıl-ve yap- fiilleri de et- fiiline paralel işlev gören geçişli yardımcı fiildir. Ancak, bunlardan eyle fiili Eski Anadolu Türkçesindeki kadar yaygın olmayıp belirli yerlerde kullanılmaktadır. Kıl- yardımcı fiili ise icra kıl-, mecbur kıl-, namaz kıl- gibi kalıplaşmış birkaç örnekte kalmıştır.
Yap- fiili bunların içinde en yaygın kullanıma sahip olan yardımcı fiildir: âlem yap-, askerlik yap-, baskı yap , büyü yap-, nağme yap-, pike yap-, seçim yap-, sünnet yap-, sürpriz yap-, tatil yap- gibi.

2. Yap- Yardımcı Eyleminin Öge Hâlleri
Yap- yardımcı eylemi cümle içinde herhangi bir ögede bulunabilir. Fiilimsi grubu , fiilimsi grubuyla oluşan bir tamlama veya bir ismi tamamlayıp direkt yardımcı eylem olarak herhangi bir ögeyi oluşturabilir veya öge topluluğu içinde kullanılabilir.

a) Yüklem Olarak Kullanılması
Örnek :

• Kurdeleyi ikiye katlayıp onunla fiyong yaptım.
• Mariya iyiydi be… dedi…yemek yapıyordu bize.
• Yarın sabah iş başı yapacaksınız.
• Elimizdeki kağıdı uçak yapalım.

b) Özne Olarak Kullanılması
Örnek :

• Gösteriş yapmak çok iyi bir alışkanlık değildir.
• Eleştiri yapmak herkesin harcı değildir.

c) Nesne Olarak Kullanılması

Örnek :

• Özel günlerde, sürpriz yapmayı ihmal etmezdi.
• Başkasına ait videoları derleyerek şov yapmak istedi.

d) Yer Tamlayıcısı Olarak Kullanılması
Örnek :

• Çok yorulduğum için tatil yapmaya haset kaldım.

e) Zarf Tamlayıcısı Olarak Kullanılması
Örnek :

• Babam , yemek yapmasıyla tanınırdı.

KAYNAKÇA :
KARAHAN , L. ( 2010 ) . Türkçede Söz Dizimi , Ankara : Akçağ Yayınları
KORKMAZ , Z.( 2003 ) . Türkiye Türkçesi Grameri ( Şekil Bilgisi ) , Ankara : TDK Yayınları

PDF OLARAK İNDİR