Yakup Kadri Karaosmanoğlu Kimdir, Hayatı

Yakup Kadri Karaosmanoğlu 27 Mart 1889’da Kahire’de doğdu, 13 Aralık 1974’te Ankara’da öldü. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, diplomat, politikacı. Karaosmanoğulları’ndan Abdülkadir Bey ile İkbal Hanım’ın oğlu. Yazar Burhan Asaf Belge’nin eniştesi. Yazar Murat Belge’nin eniştesi. İlköğrenimine ailesiyle birlikte 6 yaşındayken gittiği Manisa’da başladı. 1903’te İzmir İdadisi’ne girdi. Ömer Seyfettin, Şahabeddin Süleyman ve Baha Tevfik ile burada tanıştı.

Babasının ölümünden sonra 1905’te annesiyle birlikte Mısır’a gitti. Öğrenimini İskenderiye’deki bir Fransız okulunda tamamladı. 2’nci Meşrutiyet’in ilanından kısa bir süre önce İstanbul’da geldi. 1908’de başladığı İstanbul Hukuk Mektebi’ni bitirmedi. 1909’da Şehabettin Süleyman aracılığıyla Fecr-i Âti topluluğuna katıldı. Muhit, Şiir ve Tefekkür, Servet-i Fünun, Rübab, Türk Yurdu, Peyam-ı Edebi, Yeni Mecmua, İkdam gibi dergi ve gazetelerde yazıları yayınlandı.

1916’da tedavi olmak için gittiği İsviçre’de üç yıl kaldı. Mütareke yıllarında İkdam gazetesindeki yazılarıyla Kurtuluş Savaşı’nı destekledi. 1921’de Ankara’ya çağrıldı. “Tetkik-i Mezalim” komisyonundaki görevi nedeniyle Kütahya, Simav, Gediz, Sakarya yörelerini ddlaştı. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1923’te Mardin, 1931’de Manisa milletvekili oldu. Burhan Asaf Belge’nin kızkardaşi Leman Hanım’la evlendi. 1932’de Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte “Kadro” dergisini kurdu. 1934’te dergi kapatıldı. Tiran elçiliğine atandı. 1935’te Prag, 1939’da La Hay, 1942’de Bern, 1949’da Tahran ve 1951’de yine Bern elçiliklerine getirildi. 27 Mayıs 1960’tan sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi. Siyasal hayatının son görevi 1961-1965 arasındaki Manisa milletvekilliği oldu. Ulus gazetesinin başyazarlığını yaptı. Anadolu Ajansı’nın Yönetim Kurulu Başkanı’ydı. Ölümünden sonra Beşiktaş’ta Yahya Efendi Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu Edebi Yönü

Çocukluktan başlayarak babasının zengin kütüphanesinden yararlanıp okuma zevki edindi. Mısır’daki günlerinde bu zevki geliştirdi. Yazarlığa Ümit, Servet-i Fünun, Resimli Kitap gibi dergilerde başladı. Fecr-i Âticiler’in “sanat kişiseldir” görüşünü paylaştığı ve “sanat için sanat” yaptığı bu ilk döneminde “Nirvana” adlı bir oyun, makaleler, denemeler, şiirler ve öyküler yazdı.

Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı sırasında ülkenin içinde bulunduğu zor koşullar, sanat anlayışını değiştirmesine yol açtı. Sanatın toplumsal işlevine de ağırlık vermeye başladı. Bu ikinci dönem eserlerinde önce Ömer Seyfettin ve arkadaşlarının dilde yenileşme çabalarına karşı çıktı. Sonra Ziya Gökalp‘in de etkisiyle Yeni Lisan ve Milli Edebiyat akımını benimsedi.

Daha çok romancı yönüyle ön plana çıktı. Bu türün edebiyatımızdaki önemli temsilcilerinden biri oldu. Yazarlık yaşamı boyunca Batı edebiyatı özelliklerine de sıkı sıkıya bağlı kaldı. Balzac, Flaubert ve Zola‘dan etkilendi. Eserlerinde belli tarihsel dönemleri ele aldı.

Kiralık Konak I. Dünya Savaşı öncesinin, Hüküm Gecesi II. Meşrutiyet’in, Sodom ve Gomore Mütareke döneminin, Yaban Kurtuluş Savaşı yıllarının, Ankara Cumhuriyet’in ilk on yılının, Bir Sürgün 2’nci Abdülhamid döneminin işlendiği romanlardır. Panorama 1923-1952 yıllarını kapsar. 1955’ten sonra da anıları dışında kitap yazmadı. Romanları arasında en ünlüleri Nur Baba, Kiralık Konak ve Yaban’dır. İlk romanı Nur Baba, 1922’de kitap olarak basılmadan önce gazetede yayınlandı.

Eselerinden Bazılarının Özetleri

 KİRALIK KONAK 

Naim Efendi, bir Osmanlı beyefendisidir. Kızı Sakine Hanım, damadı Servet, torunları Seniha ve Cemile’yle aynı konakta yaşamaktadır. Damat Servet, Batılı yaşam özentisine kapılmıştır. Seniha da aynı anlayıştadır. Konağa gelen Hakkı Celis, Seniha’ya ilgi duyar ve bu ikilinin arasında yasak bir aşk başlar. Seniha daha sonra kardeşinin arkadaşı kumarbaz Faik’e de yönelir. Bu çalkantılar sonucu Seniha Avrupa’ya kaçar. Servet konaktan taşınır. Hakkı Celis, Kurtuluş Savaşı’na katılır ve şehit düşer. Naim Efendi konakta bir başına kalır.

Yapıtın Özellikleri ve Önemi

Yakup Kadri’nin ilk romanı olma özelliği taşıyan eser, realist bir yaklaşımla kaleme alınmıştır. Roman; Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi kuşaklarının farklılıklarını, çatışmalarını, özelliklerini yan­sıtması açısından önemlidir.

YABAN

Savaş gazisi Ahmet Celal, İstanbul’un işgali üzerine emir eri Mehmet Ali’nin Porsuk Çayı kenarındaki köyüne gider. Ahmet Celal, tek kolunu savaşta kaybetmiştir. Ahaliyi aydınlatmaya çalışır; fakat halk Sa­lih Ağa’ya inanır, Ahmet Celal’i “yaban” olarak niteler. Yunanlılar bir gün köyü kuşatır. Köylü mücadele etme yerine kaçmayı tercih eder. Ahmet Celal, köylü Emine’yle kaçarken Emine yaralanır. Ahmet Celal Emine’nin eline anı defterini sıkıştırır ve ortadan kaybolur. Sakarya Savaşı’ndan sonra bölgeye gelenler bu anı kitabını bulur.

Yapıtın Özellikleri ve Önemi

Kurtuluş Savaşı’nı ele alan eser, anı biçiminde yazılmıştır. Roman, aydın-köylüçatışmasını ele alması açısından önemlidir. Tezli bir romandır.

Eserleri

ROMAN:

• Kiralık Konak (1922)
• Nur Baba (1922)
• Hüküm Gecesi (1927)
• Sodom ve Gomore (1928)
• Yaban (1932)
• Ankara (1934)
• Bir Sürgün (1937)
• Panaroma (2 cilt, 1953)
• Hep O Şarkı (1956)

ÖYKÜ:

• Bir Serencam (1914)
• Rahmet (1923)
• Milli Savaş Hikâyeleri (1947)

ŞİİR:

• Erenlerin Bağından (1922)
• Okun Ucundan (1940)

OYUN:

• Nirvana (1909)

ANI:

• Zoraki Diplomat (1955)
• Anamın Kitabı (1957)
• Vatan Yolunda (1958)
• Politikada 45 Yıl (1968)
• Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969)

MONOGRAFİ:

• Ahmet Haşim (1934)
• Atatürk (1946)

MAKALE:

• İzmir’den Bursa’ya (1922, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte)
• Kadınlık ve Kadınlarımız (1923)
• Seçme Yazılar (1928)
• Ergenekon (iki cilt, 1929)
• Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942)