ROMAN

İnsanların yaşadıkları ya da yaşayabilecekleri olayları, yere, zamana ve şahsa bağlayarak anlatan eserlere roman denir.

Roman; yaşanmış veya  yaşanabilecek olayları, yer ve zaman göstererek estetik zevk oluşturacak şekilde ele alan uzun düz yazı biçiminde yazılmış eserlerdir.

Bugünkü roman ve öyküyü anımsatan ilk eser, Rönesans’tan sonra yazılmıştır. Bu eser, Giovanni Boccacio (Ciovanni Bokasyo)’nun yazdığı yüz küçük öyküden oluşan “Dekameron”dur.
Roman türünün ilk en önemli örneği diyebileceğimiz eser de XVI. yüzyıl sonlarına doğru ispanya’da Miguel De Cervantes (Misel dö Servantes)’in yazdığı “Don Kişot” olmuştur.

Roman; edebiyatımıza Tanzimat Döneminde, çeviri yoluyla girmiştir. Yusuf Kâmil Paşa‘nın Fenelon‘dan çevirdiği “Tercüme-i Telemak”, Victor Hugo‘nun “Mağdurîn Hikâyesi”, Dainel Defoe’nun “Hikaye-i Robinson” adlı eserleri ilk çevrilen eserlerdendir.

İlk Türk romanları yayım tarihine göre şunlardır:

• Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, Şemsettin Sami (1872)
• Hasan Mellâh, Hüseyin Fellâh, Ahmet Mithat Efendi (1875)
• İntibah (Sergüzeşt-i Ali Bey), Namık Kemal (1876)
• Sergüzeşt, Sami Paşazade Sezai (1889)
• Araba Sevdası, Recaizade Mahmut Ekrem (1889)
• Mai ve Siyah, Halit Ziya Uşaklıgil (1896)
• Aşk-ı Memnu, Halit Ziya Uşaklıgil (1899)

Hüseyin Rahmi Gürpınar, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Mithat Cemal Kuntay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Sabahattin Ali, Halikarnas Balıkçısı, Samim Kocagöz, Tarık Buğra, Orhan Kemal, Kemal Tahir, Yaşar Kemal, Attila İlhan, Adalet Ağaoğlu, Selim İleri, Orhan Pamuk, Sevgi Soysal, Pınar Kür, Buket Uzuner romancılarımızdan bazılarıdır.

ROMAN ÇEŞİTLERİ:

Romanlar; ele aldıkları konularına ve sanatçının bağlı olduğu edebî akıma göre çeşitlere ayrılır:

İşledikleri Konulara Göre Roman Türleri

1. Psikolojik Roman

• Bu tür romanlarda kahramanlar iç dünyalarıyla tanıtılır ve ruh çözümlemeleri yapılır. Kahramanların kendi içlerinde ya da toplumla olan ruh çatışmaları konu olarak işlenir.

2. Sosyal Roman

• Sosyal romanlar, toplumların sorunlarını işleyen romanlardır. Bu çeşit romanlarda, ekonomik bunalımlar, sınıflar arası çatışmalar, rejim değişiklikleri, esaret, köylerden kentlere göç gibi konular işlenir. Sosyal romanlar iç yapılarına göre “töre romanı” ve “tezli roman” olarak ikiye ayrılır: Töre romanlarında toplumsal konular işlenir, tezli romanlarda ise bir düşüncenin savunuculuğu yapılır.
• Sosyal romanın ilk örneği, Victor Hugo‘nun, Sefiller romanıdır. Türk edebiyatında Namık Kemal‘in İntibah, Ahmet Mithat Efendi‘nin Felâtun Beyle Rakım Efendi, Samipaşazade Sezai’nin Sergüzeşt, Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası, Nabizade Nazım’ın Zehra isimli romanları, sosyal içerikli romanlardır. Daha sonraki dönemlerde, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Memduh Şevket Esendal, Kemal Tahir, Tarık Buğra, Orhan Kemal gibi pek çok yazar sosyal konuları işlemiştir.

3. Tarihî Roman:

• Konularını tarihte meydana gelen olaylardan, şahıslardan ya da yaşadığı varsayılan hayalî kişilerin hayat hikayelerinden alan romanlardır.
• Tarihî romanlarda romancı, tarihî gerçekleri kendi hayal gücü ile sentezleyerek yazar. Böylece bir gerçekler sahnesi olan tarih, okuyucu için ilgi çekici bir hale gelir.
• Tarihî roman türünün ilk büyük yazarı Walter Scott (Valter Skat)’tır. Romantiklerden Victor Hugo, “Nötre Dame’ın Kamburu” adlı romanıyla bu türün güzel örneklerinden birini vermiştir. Namık Kemal‘in yazdığı Cezmi, ilk tarihi romanımızdır.

4. Macera ( Serüven) Romanı:

• Günlük yaşamda ender rastlanan, şaşırtıcı, gizemli olayları sürükleyici bir anlatımla ele alan romanlardır. Bu tür romanlarda “olay” her şey demektir. Olayların akışına uygun olarak çevre zengin, çeşitli ve değişkendir. Kahramanlar da dinamiktir.
• Macera romanları, okuyucuya hoşça vakit geçirtir. Bu tür romanların kaynağını; gezi kitaplarında anlatılan serüvenler ve destanlardaki kahramanların başından geçen olaylarla ilişkilendirebiliriz. Polisiye romanlar ve bilinmeyen ülkelerde geçen egzotik romanlar, macera romanlarına benzeyen iki roman türüdür.
• XVIII. yüzyıl macera romanı yazarları arasında ingiliz yazar Daniel Defoe (Denyıl Defo) ve Robinson Crusoe (Robinson Kruzo) romanıyla dünya edebiyatında önemli bir yer tutar. Egzotik romanın en büyük yazarı, Fransız Pierre Loti (Piyer Loti)’dir.
• Ahmet Mithat Efendi’nin, Hasan Mellâh ve Dünyaya ikinci Geliş adlı romanları macera romanının bizdeki ilk örnekleri sayılır.

Not: Bu sınıflandırmanın dışında değerlendirilebilecek farklı roman türleri de vardır.

ÖZETLEMEK GEREKİRSE:

Romanın Özellikleri:

• Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarak anlatılır.
• Ana olay etrafında olaycıklar vardır.
• Şahıs kadrosu geniştir.
• Karakter çözümlemeleri yapılır.
• Zaman olarak geri dönüşler olur.

Romanlar çeşitli türlere ayrılır;

• Tarihi Roman: Konusunu tarihten alır.
• Töre Romanı: Toplumun yaşayış tarzını, geleneklerini, adetlerini işleyen romandır.
• Psikolojik Roman: Ruh çözümlemelerinin yapıldığı romanlardır.
• Egzotik Roman: Uzak ve yabancı ülkelerin doğa ve insanlarını anlatan romandır.
• Tezli Roman: Bir görüş veya düşünceyi savunan romandır.
• Polisiye Roman: Dedektif hikayelerini anlatan romandır.