G E Z İ  (  S E Y A H A T  )  Y A Z I S I

İnsanların  keşif,  askerlik,  diplomasi ,  ticaret  yadda  merak  amacıyla  yurt içi  veya  yurt  dışına  yaptıkları  seyahatlerde   ilginç  gödüklerini  kaleme  almalarıyla  oluşan  bir  yazı  türüdür.

Gezilen  yerlerin ,  doğal  güzelliklerini,  insanların  yaşayışını,  kıyafetlerini  töre  ve  geleneklerini,  hukuki  yapısını  refah  ve  iş  düzeylerini ve  o  yerin  coğrafi  özelliklerini  anlatması  bakımından  önemlidir.

Bu  eserler  okuyanları,  anlatılan  yeri  görmüş,  o  insanlar  arasında  bulunmuş  gibi  yapmanın  yanında   tarih ,  coğrafya,  hukuk,  sosyoloji,   dil,  sanat   ve  edebiyat  gibi  bilim  dallarına  da  kaynaklık  eder.

             ÖZELLİKLERİ

   1 – Konusunu,   gezilip  görülen  yerlerin İlgi  çekici  yanları,  insanların yaşama biçimi,

           dilleri,  gelenek  ve  görenekleri  tarihi  ve  coğrafyası   oluşturur.

   2 – Sıradan  şeylere  değil  okura ilginç  gelebilecek  ayrıntılara yer  verilir.

  3 – Gözlemle  belirlenmiş  ayrıntıları    ve  yazarın  izlenimlerini   anlatır.

  4  – Gözlem  ve  izlenimler  okurun  ilgisini  çekecek, görme  isteği  uyandıracak  biçimde etkileyici bir  dille  anlatılmalıdır.

  5 – Tarih, coğrafya, toplumbilimi ve  hukuka  kaynaklık  eder.

         Tarihin  babası  sayılan  Heredotos’un  “ Heredot  Tarihi”   bir  seyahat  eseri  sayılır.   İtalyan  Taciri  Venedikli  Marco  Polo’nun yazıları,   Arap  gezgini  İbni  Batuda’nı  “Tahfetü’n Hüzzari fi Garaib’il – emsal  ve Acaib’l- Estar”  adlı Seyahat  Notları”  bu  türün  ilk  örnekleri  sayılır.

     Rus  yazar  Nikolay   Kazamzin’in   “Bir  Rus  Gezgininin Mektupları”, Andrey  Bel’nin  Petesburg  şehrine yaptığı  bir  geziyi  anlatan “ Petersburg “ adlı yapıtı,Alman  düşünür  Hermann  Keyserling’in  “ Asyayı  anlatan  “ Bir  Filizofun  Gezi  Defteri”

        Bizde,  doğrudan  gezi  yazsı  türüne  girmrse  de  bu türün  izlenimini  veren  “Sefaretnameler”  ve  Piri  Reis’in “ Kitab-ı  Bahriye  “ gibi   eserleri saymasak   16.  yüzyılda  Babür  Şahın  Doğu  Türkçesiyle  yazdığı  “Babürname” ,  Seydi  Ali  Reis’in  yazdığı  “Mir’atül  Memalik “ adlı  eserler  bu  türün ilk  örnekleri  sayılır.

      Gıyasettin   Nakkas’ın   “ Acaibül  Lefaif” ,  Ali  Ekber  Hıtai’nin  “ Hırainame”  adlı  eserleri  de  bu  türün Farsça  ile  yazılmış  önemli  örnekleri  sayılır.

      17. yüzyılda  Evliya  Çelebi’nin  “ Seyahatname”,   Nabi’nin  “Tüfetü’l  Harameyin”

      18.  yüzyılda  İzzet  Molla’nın Mihnet  Keşan” ,  yirmi  sekizinci  Mehmet  Çelebi’nin

          “Fransa  Sefaretnamesi”  bu  alanda  önemli  eserlerdir.

Tanzimat  Döneminde :

 Ahmet  Mithat  Efendi :” Avrupa’da  Bir  Cevelan

Direktör  Ali  Bey :  Seyahat Jurnali”

Ahmet  İhsan  Tokgöz . “Avrupa’da  Ne  Gördüm” ;

Servet-i  Fünun  Döneminde:

 Cenap Şahabettin : “Hac  Yolunda”,  Avrupa  Mektupları

Ali  Suat : “Seyahat  Jurnallari”

Fecr-i  Âti  Döneminde .

 Ahmet Haşim .”,  Frankfurt  Seyahatnamesi”

Yahya  Kemal :  Balkan  Seyahatleri

Mehmet  Akif .  Berlin  Hatıraları

Cumhuriyet  Döneminde .

Falih  Rıfkı  Atay:. “ Denizaşırı “, Zeytin  Dağı”, “Yolcu     Defteri”,  “Taymıs  Kıyıları” , “Bizim  Akdeniz”

Reşat Nuri  Güntekin : Anadolu  Notları

Samet  Ağaoğlu: “ Sovyet  Rusya  İmparatorluğu”

Feti  Tevetoğlu. Bugünkü  Rusya

Haldun  Taner :  Düşsem  Yollara  Yollara

Oktay  Akbal : Hiroşimalar  Olmasın

Atilla  İlhan  :  Abbas  Yolcu

Azra  Erhat : Mavi  Anadolu

Erdal  Öz . Allı  Turnam  ……gibi  eserler  bu  türde  verilmiş  en  güzel  örneklerdir.

Gönül BATTAL